Basaltkolommen: hoe 'maken' ze die?
Ze zijn mooi om te zien, die basaltkolommen. Maar hoe ontstaan ze nu eigenlijk? Op het web kun je lezen dat ze zes- of vijfhoekig zijn en in afkoelende lava ontstaan, maar hoe dan? Hoe komen ze daar zo te staan? Hoe ‘groeien’ ze, vast niet als paddenstoelen?
Ik verwonderde me er over en ging op onderzoek uit.
De kolomstructuur ontstaat niet alleen in basalt en andere stollingsgesteenten, maar kan ook ontstaan in bijvoorbeeld drogende klei. De zeshoekige structuur en de kolommen kunnen ook ontstaan in zandsteen, steenkool en ijs en onderzoek wordt gedaan in maïszetmeel waarin de hoekige structuur en de kolommen ontstaan.
Basaltkolommen zijn vaak te zien als lange pilaren/zuilen, een soort solide orgelpijpen van basalt maar met ronde vormen. Als je ze van bovenaf ziet lijkt het wel een door mensen neergelegd straatje: onderstaande foto is genomen in Kirjubaejarklaustur, IJsland. In feite zijn deze kolommen maar ca. 30 cm lang (diep), maar zijn onderdeel van een terrein van 80 m2.
In vloeibare lava die afkoelt ontstaan krimpscheuren van buiten naar binnen. Meestal ontstaan ze in dikke lagen lava en geleidelijk vormen de barsten de kolommen. Brede kolommen ontstaan bij langzame stolling en smalle in snel afkoelende lava. Wat wij zien als de basaltkolommen is wat is overgebleven na langdurige verwering en erosie. Het grootste gedeelte van de lavaheuvel is verdwenen!
Enkele voorbeelden:
Bij Vík zijn aan de kust deze basaltkolommen te zien: wit geworden door contact met zeewater (foto bovenaan)
Bij Svartifoss in Skaftafell National Park is deze 20 meter hoge kolomwand te zien (foto onder).
De foto’s van de kolommen zijn gemaakt op IJsland, maar in de hele wereld zijn basaltkolommen te vinden, één van de bekendste wellicht de Giant’s Causeway in Ierland.
