De bareel van Sint-Gillis

Mijn Vlaamse collega’s zijn vaak verrast dat ik in Brussel en niet in Leuven of de Vlaamse ‘nevelstad’ woon. Waarom zou een stadsgeograaf ook in de grootste stad van het land willen wonen.

De volgende vraag is uiteraard: ‘Waar in Brussel?’

‘In Sint-Gillis’, is mijn antwoord.

Elke sociaal en fysisch geograaf vraagt me dan ‘Hoog- of Laag-Sint-Gillis?’, want de sociale en fysische geografie vallen hier netjes samen. 

Waarop ik zeg: ‘Precies op de grens’ of ‘Halverwege de heuvel.’

‘Waar dan precies?’

‘Aan de Bareel van Sint-Gillis.’

‘Ah ja, da’s op de grens.’

De Bareel van Sint-Gillis is een begrip in Brussel. Vroeger stond er een slagboom waar tol moest worden betaald om Brussel in te komen, vandaar de naam. Nog eerder was dit een van de hoeken van het Fort van Montre of Monterey. De nabijgelegen Fortstraat herinnert hier nog aan. Buiten de poort begonnen de steenwegen naar Vorst, Alsemberg en Waterloo, nu voorsteden van Brussel. Vandaar liepen de steenwegen door tot in Charleroi, Namen en Bergen, drie van de vier belangrijkste steden in Wallonië. Dit waren de levensaders van de 18e, 19e en vroeg-20e eeuw. Die steenwegen liggen er nog altijd, maar de Bareel is nu een rotonde met zeven toegangswegen waarvan er drie door trams worden bereden en twee door bussen. Naar het verkeersbord ‘Rotonde’ is het tevergeefs zoeken, naar een klassieke waterfontein op het midden niet. Aan de randen van de rotonde staan verkeerslichten om de krankzinnige drukte van zeven wegen enigszins in banen te leiden. Maar er krijgen telkens twee of drie toegangswegen tegelijkertijd groen en er zijn geen verkeerslichten om de rotonde weer af te gaan, dus als voetganger ben je vogelvrij. Voor de fietser of automobilist is het overigens niet veel beter. De Bareel scoort dan ook hoog op lijstjes met gevaarlijke kruisingen, en veel mensen mijden hem als de pest. Als je tien, vijftien minuten naar het plein kijkt (wat prima lukt vanaf mijn balkonnetje), zie je al gauw een paar bijna-ongelukken gebeuren, maar het gaat zelden of nooit echt mis. Shared space avant la lettre, want die schijnt ook objectief vaak veiliger te zijn, juist omdat het subjectief als onveilig wordt ervaren en mensen daarom meer op hun hoede zijn.

Op de hoeken van de Bareel vinden we een bankfiliaal, twee tandartsen en vooral veel cafés. Niet alleen op de hoeken, maar ook in het eerste blok op iedere toegangsweg. Op zaterdagnacht werd er tot een jaar geleden altijd flink gemat. Sinds de beruchte Coyote Girl Bar dicht ging, is het niet langer de vraag wanneer, maar óf er vannacht nog gevochten zal worden. In de helft van die cafés wordt vooral Portugees gesproken, soms de Europese en soms de Braziliaanse variant. Bij het WK voetbal was het hier bijna elke dag feest en als Portugal of Brazilië won of gelijkspeelde, stond de Bareel urenlang vol met feestende voetbalfans. Na de eerste wedstrijd poogde de politie de feestvierders te concentreren op een blok tussen de Bareel en de metro-ingang even verderop. Dat daardoor een N-weg buiten gebruik was, moest men maar voor lief nemen. Het lukte uiteraard niet altijd. Ook niet toen Portugal recentelijk het EK won en de Bareel en omliggende straten volstroomden.

Het was die nacht nog lang onrustig.