De mars van Selma naar Montgomery (Alabama)

In de strijd voor een betere positie van minderheden in de Verenigde Staten speelden burgerrechtenbewegingen een wezenlijke rol. Aanvankelijk vooral onder de Afro-Amerikanen, later ook onder Latino’s, Native Americans en andere groeperingen. Mede dankzij hun inzet kwam er de belangrijke Civil Rights Act (1964), die segregatie bestreed en de beruchte Jim Crow Laws uit de zuidelijke staten ontmantelde (zie Geografie juni 2022). In die tijd bestond er nog geen algemeen stemrecht voor alle bevolkingsgroepen. Voor de burgerrechtenbewegingen werd dat hét actiepunt.

Selma

Selma, in het zuiden van Alabama (kaart) is een klein stadje met een overwegend gekleurde, arme bevolking. Destijds had slechts 2% van de African-Americans een stempas. De verzoeken om zo’n document werden hen geweigerd, ook op grond van verzonnen argumenten. Selma’s burgerrechtenbeweging streed al langer om stemrecht voor de niet-witte bevolking, maar zonder succes. Uiteindelijk besloot men tot een protestmars naar Montgomery, de hoofdstad van Alabama. Ondanks het verbod van de Republikeinse gouverneur Wallace verzamelden zich op zondag 7 maart 1965 zo’n zeshonderd mensen, die kalm op pad gingen. Buiten Selma werden zij opgewacht door een cordon van politie en soldaten. Daar barstte de hel los, met als triest resultaat vier doden en talloze gewonden onder de deelnemers aan de mars (Bloody Sunday).

Na enkele dagen besloot men, met Dr. Martin Luther King en zijn steungroep, tot een tweede mars. Opnieuw stuitten de deelnemers (tweeduizend in totaal) op een bewapend cordon van politie en leger. King nam geen risico en liet de wandelaars omkeren (Turnaround Tuesday).

De derde mars naar Montgomery, van 21 tot 24 maart, werd pas georganiseerd nadat de rechter expliciet toestemming had verleend en na grondige besprekingen met de federale autoriteiten. De 80 kilometer lange wandeling stond nu onder bescherming van de National Guard en besloeg vier dagen, met overnachtingen op vastgelegde kamplocaties. Nabij Montgomery groeide de stoet van 3,5 tot zo’n 25 duizend deelnemers.  

Terwijl gouverneur Wallace weigerde een petitie te aanvaarden, hield King voor zijn gehoor een meeslepende preek. En in Washington D.C. zond president Lyndon Johnson een wetstekst over het algemeen stemrecht naar het Huis van Afgevaardigden. Niet lang daarna presenteerde de president de Voting Act (1965), waarbij hij de activistische woorden sprak: ‘We will overcome.’

Selma kreeg zo een plaats in de geschiedenis, met onder andere een National Voting Rights Museum, het Civil Rights Memorial Park – op zo’n 300 meter van waar Bloody Sunday plaatsvond –    en the Selma to Montgomery National Historic Trail. Het parcours van de mars valt nu onder beheer van de National Park Service, met informatieborden, uitleg en herinnneringswandelingen.

En nu?

Segregatie en desegregatie zijn taaie vraagstukken gebleken in de VS, die niet worden opgelost met het schudden van handen, en nieuwe wet- en regelgeving. De posities zijn al te lang geleden betrokken en de opvattingen te zeer verdeeld.

In de jaren 1950 en 60 was de hoop bij velen gericht op wetgeving. Maar dat bleek een traject vol hobbels. Wetten, regels en voorschriften kunnen immers worden omzeild of ontkracht, zeker in de zo gejuridiseerde VS. Bovendien kennen de Amerikanen op tal van terreinen legaal, georganiseerd (groeps)verzet, ook over het raciale vraagstuk.

Terwijl de politiek tot weinig of niets komt, is een (groeiende) groep tegenstanders van  segregatie een ander pad ingeslagen. Daarbij wordt de schijnwerper ook gezet op het gedrag en de houding van de ‘Witte Mens’ en worden begrippen gehanteerd als Whiteness, White Identity Politics, White Supremacy en White Fear. Inmiddels zijn er ook studies die bevestigen dat het witte bevolkingsdeel in de VS het sterkst profiteert van bestaande regels, bijvoorbeeld rond de toegang tot de woningmarkt, het onderwijs, de belastingen en dergelijke. Er bestaan dus redenen om de werkelijkheid van Whiteness en White Supremacy te erkennen, al worden de onderzoeksresultaten door veel witte Amerikanen simpelweg van tafel geveegd.

De zoektocht naar een nieuwe, nationale identiteit, die niet vooral ‘witte belangen’ representeert, zal nog veel tijd kosten. Het huidige politieke strijdtoneel, dat zo veel moeite heeft met het vinden van compromissen of ietsje inschikken, is daar nadrukkelijk debet aan.

BRONNEN:  

• Anderson, C. (2016). White Rage: The Unspoken Truth of Our Racial Devide. New York (NY): Bloomsbury Publishing.
• Alexander, M. (2020). The new Jim Crow: Mass incarceration in the Age of Color Blindness. New York: The New Press.
• Aretha, D. (2006). The Civil Rights Movement: Selma and the Voting Rights Act. Greensboro (NC): Morgan Reynolds Publishing.
• Brown, D.A. (2022). The Whiteness of Wealth: How the Tax System Impoverishes Black Americans – And How to Fix it. New York (NY): Crown Publishing Group.
• Douglas, D.D. (2021). The U.S. Civil Rights Trail: A Traveller’s Guide to the People, Places and Events that made the Movement. Berkeley (CA): Avalon Travel Publications.
• Garcia, D.G. (2018). Segregation: Race, Residence and the Struggle for Educational Equality. Oakland (CA) University of California Press.
• Halvarson, B.E., & Reno, J.D. (2022). Imagening the Heartland: White Supremacy and the American Midwest. Berkeley (CA): University of California Press.
• Katznelson, I. (2006). When Affirmative Action was White: An Untold Story of Racial Inequality in Twentieth Century America. New York (NY): W.W. Norton & Company.