EduGIS, een portal in ontwikkeling
Wat ooit begon als een set Kadasterkaarten voor het onderwijs, groeide uit tot een flinke website: EduGIS. Die biedt nu een breed spectrum aan educatieve toepassingen van digitale ruimtelijke informatie.
De samenleving verandert op fascinerende wijze door de digitale revolutie. Digitale ruimtelijke informatie speelt hierin een belangrijke rol, denk aan auto- en vliegtuignavigatie, Google Earth, GIS en weervoorspellingen. Kennismaken met de ongekende mogelijkheden van digitale ruimtelijke informatie moet ook op school, vonden Henk Scholten, hoogleraar ruimtelijke informatica, en Peter Laarakker, hoofd van het Kadaster, al vijftien jaar geleden. Daarom startten zij in 2004 EduGIS.
EduGIS begon in eerste instantie met het gratis beschikbaar maken van digitale kaarten van Kadaster en Topografische Dienst voor het onderwijs. Al snel kwamen er voorbeeldlessen bij de kaartensets. Op de huidige EduGIS-site staan ruim 25 modules over uiteenlopende thema’s en voor verschillende doelgroepen. Sommige zijn speciaal ontwikkeld voor de gebruikers van de aardrijkskundemethoden buiteNLand of de Geo, maar voor iedereen toegankelijk.
Het materiaal varieert van een kennismakingsmodule met historische en actuele kaarten voor achtstegroepers in het basisonderwijs tot een QGIS-module over overstromingsrisico’s in het Maasdal voor de bovenbouw havo/vwo. Modules over thema’s buiten Nederland betreffen onder meer een kennismaking met Suriname voor de onderbouw van het voortgezet onderwijs. Al het materiaal is bedoeld om leerlingen geografische kennis bij te brengen en te laten oefenen met kaartvaardigheden.
Experimenteel ontwikkelplatform
EduGIS omvat ruim 500 kaarten van Nederland. Bovendien is er informatie over ArcGIS Online en QGIS, Google Earth-opdrachten, GeoCraft en verwijzingen naar diverse andere vormen van Geo-ICT. Je vindt er ook Tim Faviers succesvolle boek Geo-informatietechnologie in het voortgezet aardrijkskundeonderwijs met talloze Geo-ICT-links. Op een gemiddelde schooldag maken naar schatting ruim 500 leerlingen gebruik van EduGIS en per jaar zijn er ongeveer 75.000 unieke gebruikers. De portal draait tegenwoordig in the cloud, zodat de capaciteit flexibel aan te passen is aan de vraag. Het gaat om een experimenteel ontwikkelplatform hoofdzakelijk gerund door geografen, cartografen en it’ers van het Kadaster, het Geo-ICT-bedrijf Geodan en het Spatial Information Laboratory (SPINlab) van de Vrije Universiteit. De output komt ten goede aan het onderwijs. De lesmaterialen komen vaak voort uit projecten die zijn opgezet met ministeries, bedrijven of instellingen om een bepaald thema voor het onderwijs digitaal te ontsluiten. Daarnaast experimenteert EduGIS met nieuwe geotechnieken. Het platform dekt dus niet het hele aardrijkskundeprogramma en streeft dat ook niet na. Innovatief en informatief is het aanbod vaak wel.
Drie lijnen
Momenteel ontwikkelt EduGIS zich langs drie lijnen: een update van kaarten en modules, ontwikkeling van ArcGIS Online-modules en een 3D-ontwerpomgeving: GeoCraft.
Update
Er zijn nieuwe kaartlagen toegevoegd, zoals een kaartlaag met zonpotentievelden in Nederland (terreinen in Nederland die geschikt zijn voor zonnepanelen – zie boven). Een ander voorbeeld is een kaart op straatniveau met de energielabels per pand. Daarnaast zijn er recentere versies van bestaande kaarten bijgekomen, waardoor je veranderingen nog beter kunt zien. Zo zijn er nu bevolkingsdichtheidskaarten van alle buurten, wijken en gemeenten in Nederland uit 2017 beschikbaar naast die uit 2005 en 2010. Ook kunnen leerlingen binnenkort in EduGIS eenvoudige kaarten tekenen en aanpassen, eigen data uploaden, kaarten in een blog zetten of bewaren op internet.
ArcGIS Online
Ook ESRI, de eigenaar van het veel gebruikte professionele pakket ArcGIS, doet mee. ArcGIS Online is sinds eind 2018 gratis voor scholen. Zo’n honderd scholen gebruiken het inmiddels. Het bevat een interactieve atlas, storymaps en mogelijkheden om die zelf te maken. In deze special van Geografie staan allerlei voorbeeldopdrachten en aanwijzingen hoe docenten én leerlingen met ArcGIS Online aan de slag kunnen, bijvoorbeeld in de vorm van veldwerk en excursies.
GeoCraft
In het januarinummer van Geografie rapporteerde Mark Opmeer over de onder kinderen populaire game Minecraft, de virtuele tegenhanger van Lego. In 2015 heeft Geodan samen met het Geofort een aantal ruimtelijke databestanden geïntegreerd en heel Nederland in Minecraft gezet. Deze virtuele omgeving heet GeoCraft en is inmiddels op meerdere scholen in gebruik als 3D-atlas en ruimtelijke ontwerpplek ter ondersteuning van AK-lesmodules. Leerlingen worden uitgedaagd creatieve oplossingen te ontwerpen voor complexe ruimtelijke vraagstukken in de eigen leefomgeving en daarbuiten. Naast GeoCraft is er Ecocraft, dat spelers inzicht geeft in de energiebehoefte en de maatregelen die bijdragen aan de transitie naar duurzame energie. Spelers kunnen voor elk gebied in Nederland een aantal transitiescenario’s ontwerpen en met elkaar vergelijken. Ze zien direct wat elk scenario oplevert en wat het kost. Vervolgens kunnen ze discussiëren over mogelijke, waarschijnlijke en wenselijke scenario’s. Let op: de onderliggende game Minecraft is niet gratis; om ermee aan de slag te kunnen, hebben leerlingen en docenten accounts nodig. Scholen kunnen de educatieve versie (Minecraft Education) verkrijgen via de Office 365-licentie.
Dieper leren
Vooruitkijkend binnen EduGIS wordt veel belang gehecht aan geo-design. Uit gesprekken met topambtenaren en leiders van bedrijven blijkt dat bij de grote vraagstukken van deze tijd zoals woningbouw, veiligheid, toegankelijkheid, watermanagement, energietransitie en klimaatbeleid, het in 3D ontwerpen en analyseren steeds belangrijker is. Of het nu gaat om aardbevingen door gaswinning, om bodemdaling, wateroverlast, verzakkende winkelcentra of het bouwen van tunnels, een 3D-benadering laat goed zien hoe boven- en ondergrond met elkaar verweven zijn. Een combinatie van fysische en sociaalgeografische kennis is nodig om omgevingsproblemen op te lossen. Het gaat om systemen waarin je niet ongestraft één onderdeel kunt veranderen. Wie nieuwe woonwijken, bedrijven of wegen wil aanleggen, kan niet zonder een integrale geografische aanpak met een 3D-perspectief. Dieper leren, letterlijk en figuurlijk, kan via aardrijkskundeonderwijs dat ondergrond en bovengrond als een samenhangend systeem ziet en verder gaat dan feiten en definities leren. Met steun van diverse ministeries en bedrijven zal EduGIS de komende tijd deze aanpak verder uitwerken in nieuwe lesmodules.