Mens en natuur: op en top aardrijkskunde

De zomervakantie zit er weer op. De scholen waren dicht en omdat half Nederland daar direct of indirect mee te maken heeft, waren velen niet aan het werk maar vertoefden op strand of camping. Niet te versmaden voor wie het zich kon veroorloven. Genieten van mens en natuur.

Alles leek rustig in Nederland de afgelopen weken, maar schijn bedriegt. Ook al is het kabinet demissionair, in Den Haag gingen degenen die met onderwijsvernieuwing bezig zijn gewoon door. Niets zomervakantie. Sterker nog, er gebeurden dingen die het vak aardrijkskunde deels buiten spel dreigden te zetten. Wat is het geval?

De Tweede Kamer had al eerder gesteld dat in het toekomstig curriculum voor basisonderwijs en voortgezet onderwijs de bestaande vakken niet zullen verdwijnen. Niets aan de hand zou je zeggen, tenminste als het urenaantal niet terugloopt.  Vlak voor de zomervakantie werd evenwel duidelijk dat aardrijkskunde weliswaar net als de andere vakken niet zou verdwijnen, maar alleen zou mogen meepraten over het domein mens en maatschappij. Samen met de vakken geschiedenis, economie en maatschappijleer. In het domein mens en natuur, voorheen het domein natuur en techniek geheten, zaten de bètavakken maar geen aardrijkskunde. En dat terwijl de relatie tussen mens en natuur de kern is van het vak aardrijkskunde! Bij het maken van een nieuw curriculum voor het po en de vo onderbouw zullen overigens doelen voor verschillende vakken door elkaar staan. Dat is nu ook het geval. Dat de meeste scholen daar de bekende schoolvakken van maken is dé manier geworden voor een invulling, maar het hoeft niet per se. Een school mag ook domeinen aanbieden, zolang maar aan de einddoelen wordt voldaan.

Het gaat duidelijk om meer dan de naamgeving van een domein. Dat aardrijkskunde meer is dan topografie en naast sociale geografie ook fysische geografie omvat, is iets wat nog niet tot Den Haag leek te zijn doorgedrongen. Terwijl aardbevingen op Ischia en Kos deze zomer en momenteel de grote overstroming door orkaan Harvey toch duidelijk laten zien hoe zien hoe de natuur het lot van de mens mede beïnvloedt en welke risico’s mensen nemen om daar te verblijven. En over mens en natuur gesproken, bij de bosbranden in Portugal en Zuid-Frankrijk deze zomer bleken bepaalde mensen de natuur een handje te helpen. Veel  bosbranden zijn aangestoken. Steeds opnieuw blijkt dat de systemen waarin mensen en natuur verbonden zijn zeer belangrijk zijn voor onze samenleving. Denk ook aan het samenspel van menselijke en natuurlijke krachten bij overstromingen, watertekorten, energieproductie, et cetera. Maar dat hoef je een geograaf natuurlijk niet te vertellen, daar gaat zijn vak over.

Bij het KNAG zag men de bui hangen: aardrijkskunde weggezet als topografie en een beetje land- en volkenkunde. Terwijl het juist het vak is dat leerlingen op de toekomst voorbereidt met thema’s als water, energie, weer en klimaat, natuurrampen, verstedelijking, migratie, logistiek, voedsel en duurzaamheid. Dat gebeurt zowel op alle niveaus en leerjaren binnen aardrijkskunde maar ook in vakoverstijgende initiatieven als de Geo Future School.

In een brief op poten heeft het KNAG begin augustus de zaak aanhangig gemaakt bij staatsecretaris Dekker, de vaste Kamercommissie van de Tweede Kamer  en de onderwijsvernieuwers in Den Haag. Onder de brief stond een hele reeks handtekeningen. Van de KNAG voorzitter uiteraard, maar ook van  de decaan van de faculteit Geowetenschappen in Utrecht, de decaan van de faculteit Ruimtelijke Wetenschappen in Groningen, meer dan tien hoogleraren Aardwetenschappen en Geografie, een aantal schoolleiders, verschillende lerarenopleiders en een vice-president van de International Geographical Union. Kortom, een indrukwekkend lijstje namen van collega’s die pleitten voor een betere positie van aardrijkskunde in het toekomstige curriculum.

En met succes! Het KNAG mag ook  meepraten in de vergaderingen van het domein Mens & Natuur. Eigenlijk laat aardrijkskunde zich niet in een domein stoppen. Het vormt de brug tussen diverse domeinen. Maar zo ver wil men in Den Haag niet gaan. Voorlopig moeten we maar tevreden zijn met deze stap op weg van goede bagage meegeven aan de leerling van morgen.

Het is essentieel dat aardrijkskundedocenten nu deelnemen aan de ontwikkelteams, op zijn minst in Mens & Maatschappij, Mens & Natuur én Burgerschap. Wil jij werken aan bouwstenen voor een vernieuwd curriculum? Vanaf 18 september kunnen docenten solliciteren naar een plaats in een ontwikkelteam om hieraan mee te werken.

Meer over curriculum.nu leest u op geografie.nl bij Onderwijs > Belangenbehartiging > curriculum.nu of op de website van curriculum.nu.