Nederland: geen metropool, maar een land met groei én krimp

Zef Hemel’s pleidooi voor metropoolvorming is op deze site al eerder ter sprake gekomen (een recensie van zijn boek De toekomst van de stad). In een lezing op het Nationaal Geografisch en Planologisch Symposium, in verkorte versie ook in de Volkskrant, herhaalde Hemel dit pleidooi en reflecteerde hij op recente initiatieven van diverse ministeries (zoals Economische Zaken), lobby’s (VNO-NCW, NBTC et cetera) en vakgenoten (‘Jaar van de Ruimte’) om Nederland als één grote stad te zien, te ontwikkelen en te presenteren aan de wereld. Maar dat zou dan wel een dunbevolkte, rommelige en onsamenhangende stad zijn. Als ‘Den Haag’ een échte metropool wil, zou het zich volgens Hemel op de as Brussel-Antwerpen-Rotterdam-Den Haag-Amsterdam moeten concentreren.

En de rest van Nederland? Die mag het zelf uitzoeken, en met de ‘verdelende rechtvaardigheid’ moet het maar eens afgelopen zijn. In de van hem bekende provocerende stijl adviseerde hij de nationale overheid om buiten de metropool alleen nog te helpen ‘bij het slopen van leegstaande gebouwen en het terugbrengen van bossen en woeste natuur’. Dit is door sommigen misschien iets té letterlijk genomen, zie bijvoorbeeld reacties als van Bas Horn die Hemel in ROM Magazine een ‘Middeleeuwse kijk op stad en ommeland’ verwijt. Maar toch: de Randstedelijke (of vooral Amsterdamse?) arrogantie lijkt niet ver weg. ‘De rest van Nederland’ als achtertuin van die nieuwe metropool?

Hoe zou ‘de rest van Nederland’ hierover denken? Vijf provincies waarin de meeste Nederlandse krimpregio’s liggen pleitten vorig jaar in hun visie ‘Nederland in balans’ voor ongeveer het tegenovergestelde: blijvende, en liefst zelfs versterkte, betrokkenheid van het Rijk bij structuurversterking van krimpregio’s. Toch weer die ‘verdelende rechtvaardigheid’ dus?  Na een nogal lauwe Haagse reactie, volgde begin februari nog een vervolgoffensief met een symposium in Den Haag en een pittige claim: 5 tot 8 miljard euro voor de krimpregio’s voor de komende twintig jaar. Hoewel erkenning voor de krimpregio’s eigenlijk nog meer telt dan geld.

Helaas konden ook deze provincies de verleiding niet weerstaan om Nederland als ‘stad‘ te presenteren (‘Netwerkstad Nederland’?) en nog erger: als ‘BV Nederland’. Ik hoopte die laatste term eigenlijk nooit meer te horen, laat staan zelf op te schrijven, maar helaas is het BV-denken nogal hardnekkig.

Deze discussie zal nog wel even doorgaan, ook na de verkiezingen. Kunnen we misschien alvast het volgende afspreken?

1. Nederland is geen stad, geen netwerkstad, geen metropool, geen stadstaat, maar een land.
2. Nederland is geen BV, maar een land. Een land is geen bedrijf.
3. Nederland heeft veel steden, die zijn niet groot, maar dat is niet erg.
4. Groei en krimp komen allebei in Nederland voor en staan niet los van elkaar. Een toekomstvisie voor Nederland moet dus ook over zowel groei- als krimpregio’s gaan.
5. Metropoolvorming in het groeigebied en ‘de rest mag zijn eigen problemen oplossen’ is geen oplossing. ‘De rest’ is even belangrijk als ‘de metropool’, als die metropool er al komt.

Een mooie uitdaging voor het nieuwe kabinet: een toekomstvisie voor heel Nederland waar zowel de groei- als de krimpregio’s beter van worden!