Nederland zonder arbeidsmigranten? Een complexe discussie

In Nederland woedt een felle discussie over arbeidsmigranten. Deze discussie is niet nieuw, maar de laatste jaren steeds intenser geworden door veranderingen in de economie en bevolking. Politieke partijen hebben verschillende meningen, van strikte regels tot een open-deurbeleid. Maar één ding staat vast: Nederland heeft arbeidsmigranten nodig in bepaalde sectoren om te blijven draaien.

Momenteel is (arbeids)migratie een van de meest omstreden en bediscussieerde onderwerpen in de politiek. Sinds migratie gaat over het toelaten van mensen uit andere landen die vervolgens ook huisvesting, werk en sociale bescherming moeten hebben, wordt dit onderwerp door de politiek gezien als urgent. In 2020 schreef R. Hoogendoorn op geografie.nl al over het belang van arbeidsmigranten en hun kwetsbare positie, de discussie is nog steeds gaande. Niet alleen op het schaalniveau van de regering, maar ook tussen burgers laait de discussie op, die dan vaak erg zwart-wit wordt gevoerd: wel of niet toelaten? Het is een paradox: onze levensstijl vraagt om een bepaald type arbeidskrachten, maar zelf willen we het werk niet doen. Door het vervolgens niet goed juridisch te organiseren ontstaat er ruimte voor irreguliere arbeidsmigranten, die weer een belangrijke factor zijn in de hele discussie over arbeidsmigratie. Deze paradox wordt in de platformsector opnieuw zichtbaar.

Het belang van arbeidsmigranten

Arbeidsmigranten spelen een cruciale rol in de Nederlandse economie en maatschappij. In sectoren zoals landbouw, bouw, zorg, transport en logistiek, zijn deze arbeidskrachten onmisbaar. Ze nemen vaak werk op zich dat Nederlanders minder aantrekkelijk vinden, zoals seizoensgebonden landbouwwerk, fysiek zware bouwbanen en zorgfuncties met hoge werkdruk. Zonder hun inzet zouden deze sectoren aanzienlijk minder efficiënt opereren, wat directe gevolgen zou hebben voor de economie en de beschikbaarheid van essentiële diensten.

Sinds een paar jaar is daar de platformsector bijgekomen. Momenteel werken er 28 miljoen Europeanen in de platformsector en de verwachting is dat deze sector de komende jaren aanzienlijk groeit. Voor nieuwe sectoren zoals deze is de regelgeving nog niet tot in de puntjes uitgewerkt. Hier ontstaat de mogelijkheid voor irreguliere migranten, migranten zonder een valide verblijfs- of werkvergunning, om te werken. Het is een van de sectoren waar het aantal werkende irreguliere migranten hoog is.

Irreguliere arbeidsmigranten vullen dus gaten op de arbeidsmarkt. Ze zijn bereid om zwaar, laagbetaald werk te doen dat moeilijk te vervullen is met de huidige Nederlandse arbeidskrachten. Dit biedt op korte termijn oplossingen voor personeelstekorten, maar omdat deze arbeiders vaak werken onder precaire omstandigheden roept het ook ethische en juridische vragen op omtrent hun arbeidsomstandigheden en rechten. 

Onbewuste stimulatie

Platformdiensten groeien en vragen meer en meer arbeidskrachten. Deze diensten, zoals maaltijdbezorging, taxi-apps en freelance platforms, zijn populairder dan ooit in stedelijke gebieden. Volgens een onderzoek van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) gebruikte in 2022 bijna 30% van de Nederlanders een platformdienst voor maaltijdbestellingen, zoals Thuisbezorgd en Uber Eats. De verwachting is dat deze groei doorzet, aangezien de digitale transformatie en de vraag naar gemak blijven toenemen.

Deze toename in platformgebruik heeft zowel positieve als negatieve gevolgen. Het biedt gemak voor consumenten en nieuwe werkgelegenheid voor arbeiders. Maar die nieuwe werkgelegenheid is voor veel Nederlanders, met name voor hoog opgeleiden, niet het werk wat zij willen doen. Hier wordt het tegenstrijdige zichtbaar: steeds meer Nederlanders willen gebruik maken van deze gemaksdiensten, maar willen niet zelf deze arbeidskrachten zijn. Dit resulteert in vraag naar externe arbeidskrachten. 

De arbeidsomstandigheden in en de regulering van de platformeconomie zijn onderwerp van discussie. Verschillende platformdiensten die verspreid zijn over de wereld, zijn niet bezig met de daadwerkelijke arbeidsomstandigheden in een van de zoveel landen waar ze opereren. Er zijn over de jaren heen dan ook verschillende rechtszaken aangespannen tegen dergelijke bedrijven over het aannemen van irreguliere arbeidskrachten en het schenden van diens rechten, denk hierbij aan de (succesvolle) rechtszaak tegen Deliveroo. 

Het is daarom belangrijk voor iedereen, zowel politiek als burgers, om te beseffen waar we ja of nee tegen zeggen als het gaat om het binnenlaten van arbeidsmigranten. Want creëren we in sommige sectoren niet zelf de vraag naar mensen die de banen willen vullen?
 

BRONNEN
 

• AWVN. Europese Verkiezingen: arbeidsmigratie.
• CBS (2022). Gebruik van platformdiensten in Nederland.
• FNV (2020). Concerns about meal deliverers - riders union.
• FNV (2023). Riders deserve better - The meal-delivery sector in the Netherlands.
• Jonk, E. (2023, 16 november). Verkiezingsprogramma’s 2023: wat willen politieke partijen met migratie? Metronieuws.nl. 
• Meeteren, Masja van. Irregular migrants in Belgium and the Netherlands: Aspirations and incorporation, Amsterdam: Amsterdam University Press 2014.
• Leerkes, Arjen (2009). Illegal Residence and Public Safety in the Netherlands. Amsterdam: Amsterdam University Press.
• Ambrosini, Maurizio. (2013). Irregular Migration and Invisible Welfare. Londen: Palgrave Macmillan London.