Not In My Neighbourhood: de andere kant van vooruitgang
Not In My Neighbourhood is een indrukwekkend portret van drie steden en geeft een gezicht en stem aan kwetsbare maar strijdvaardige burgers die direct worden getroffen door gentrification in hun eigen buurt.
Overal in de wereld wonen steeds meer mensen in steden. Steden groeien en veranderen, maar lang niet iedereen profiteert hiervan; sterker nog, hele gemeenschappen worden actief weggedrukt. De documentaire Not In My Neighbourhood van de Zuid-Afrikaanse filmmaker Kurt Orderson duikt in de levens van bewoners van de wereldsteden Kaapstad, New York en Sao Paulo die uit hun huizen worden gezet, uit hun wijken worden verdreven of helemaal geen huizen hebben.
Wat is gentrification?
Gentrification, of de Nederlandse variant ‘gentrificatie’, is bedacht door de Britse sociologe Ruth Glass in het Londen van 1964. Ze observeerde een proces van stedelijke ontwikkeling waarbij rijkere mensen, de ‘gentry’, in vervallen arbeiderswijken net buiten de City gingen wonen. Ze werden aangetrokken door de goede locatie, aantrekkelijkheid van de 19e-eeuwse architectuur en vooral: de lage huren. Naarmate meer gegoede burgers hun intrek namen in de statige huizen en de vraag naar woonruimte derhalve toenam, schoten huur- en koopprijzen omhoog en konden de oorspronkelijke, armere, bewoners het zich niet langer veroorloven om in hun huizen te blijven wonen. Zij vertrokken, al dan niet gedwongen.
Winnaars en verliezers
Tegenwoordig wordt de term gentrification allang niet meer gebruikt door alleen academici. Hoewel gentrification in eerste instantie vooral werd onderzocht en beschreven in steden in het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten, heeft deze term sinds een paar jaar voet aan de grond gekregen in Nederland.
Gentrification is tegenwoordig een mainstream begrip, maar het blijkt niet eenvoudig uit te leggen wat het precies is. Het neemt verschillende vormen aan in verschillende gemeenschappen waar ook ter wereld, door verschillende omstandigheden. Eén aspect van gentrification is overal gelijk: er is altijd sprake van een winnende kant en een verliezende kant. Behalve welvarende burgers die relatief goedkope woonruimte betrekken, zijn de winnaars over het algemeen investeerders en lokale overheden die profiteren van hogere huizenprijzen, huurinkomsten en belastingen. De verliezers zijn arme, kwetsbare burgers die het veld moeten ruimen en in sommige gevallen het huis en de buurt moeten verlaten waar hun families al generaties lang woonden.
Drie steden, drie verhalen
Dat maakt Not In My Neighbourhood zo interessant en zo belangrijk: het geeft een gezicht en stem aan deze kwetsbare maar strijdvaardige mensen die direct worden getroffen door gentrification in hun eigen buurt. Bovendien komen drie totaal verschillende steden aan de orde: Kaapstad in Zuid-Afrika, New York City in de Verenigde Staten en Sao Paulo in Brazilië. Het verhaal van elke stad is totaal verschillend, toch is de documentaire zo bewerkt dat de verhalen als het ware met elkaar verweven zijn en in elkaar overlopen: terwijl een bewoner uit Brooklyn nog aan het woord is, zoomt de camera langzaam in op het silhouet van Sao Paulo.
‘This land is our land’
In Kaapstad wordt gentrification beschreven als direct gevolg op het ruimtelijke ordeningsbeleid dat nog afstamt van het apartheidsregime. De film volgt een overwegend gekleurde gemeenschap van een aantal families die in de directe omgeving van The Old Biscuit Mill in Woodstock wonen. The Old Biscuit Mill is een voormalig 19e eeuws industrieel complex dat nu een hippe, multifunctionele food- en creatieve hub is. Prachtig voor de jonge en welgestelde doelgroep, maar een regelrechte bedreiging voor de buurtbewoners. Sluwe investeerders proberen hen uit te kopen om hun plannen voor nieuwbouw in het middensegment (‘waar een groot tekort aan is’) te realiseren. De lokale overheid doet een duit in het zakje door verwarrende communicatie en regelrechte ontkenning van een probleem. De hechte gemeenschap, bestaande uit families en buren die elkaar al jarenlang kennen, komt hier tegen in opstand.
‘Positive change for whom?’
In New York wordt gentrification in direct verband gebracht met racistisch geweld en geweld door politie. Orderson laat social justice warriors in Brooklyn aan het woord die hun wijk zien veranderen door nieuwe, rijkere bewoners. Hoewel diversiteit in dit stadsdeel tot tien jaar geleden juist werd gepromoot, zoals twee vrouwelijke lokale ondernemers bitter vertellen, wordt dit nu juist als hinder gezien. De lokale cultuur van de bewoners van Brooklyn, waarvan een deel zich op straat afspeelt, is nu ineens overlast. Of zoals een lokale stedenbouwkundige beschrijft: ‘You have this shift where the lower income populations who have ridden out a lot of the hardships, the crime, the turbulent days and have stayed loyal in trying to maintain the place as much as possible are now no longer able to benefit from the change that's coming’.
Hoewel diversiteit in dit stadsdeel tot tien jaar geleden juist werd gepromoot, wordt dit nu juist als hinder gezien
‘Giving back life to the city centre’
In Sao Paulo staat het gebrek aan betaalbare woningen voor de laagste inkomensgroepen centraal. De film volgt woongemeenschappen uit de arbeidersklasse die leegstaande, vervallen wolkenkrabbers midden in de stad hebben gekraakt, om te voorkomen dat ze op straat moeten wonen. Uit hun verhalen spreekt een sterk groepsgevoel, maar vooral de wens om als volwaardig burger te kunnen leven: armoede is dragelijk als ze maar een eigen plek hebben. Immers, ‘the city centre belongs to all workers, those who clean it, who build it, who work in an office, in a bank, hospital, all of them’.
Erfgoed en mensen
Gentrification is meer dan alleen een vorm van stedelijke ontwikkeling. Gentrification gaat altijd over mensen. Alle persoonlijke verhalen in Not In My Neighbourhood gaan in wezen over mensen en hun erfgoed, zowel materieel als immaterieel. Ze gaan niet alleen over fysieke plekken, maar over het fundamentele recht van mensen om te kunnen leven (en blijven leven) waar hun wortels liggen. Over mensen die zich verbonden voelen met een plek, waar ze hun levens hebben opgebouwd en waar ze hun kinderen willen laten opgroeien. En over de strijd die zij aan durven te gaan om hiervoor op te komen.
MEER INFORMATIE