Plaatgrenzen in beweging

Relatieve en absolute beweging in vier dimensies

Platen bewegen, da’s wel duidelijk. Maar als de Afrikaplaat van alle kanten is omgeven door spreidende oceaanruggen, hoe kan het dan dat het continent niet compleet verfrommeld wordt? Dat heeft te maken met vier dimensies: bewegingen op en in een bol, door de tijd.

De beweging van platen op aarde kun je op twee manieren zien: ten opzichte van de satellieten die om de aarde draaien, of ten opzichte van een vast punt diep in de aarde zoals een hotspot – al blijken die ook niet helemaal vast te liggen. Dit laatste heet de absolute snelheid (rode pijlen in figuur 1). Vergelijk het met auto’s op een vierbaans snelweg. Stel we rijden op de twee banen richting A. Als op de linkerbaan iedereen 102 km per uur rijdt (absolute snelheid) gebeurt er niks. Op de rechterbaan gaat het ook prima als daar van alle auto’s de snelheid 95 km per uur is. De auto’s links halen die op de rechterbaan wel in. Hun relatieve beweging is dus 7 km per uur, van boven gezien rechtsom. Dat wil dus niet zeggen dat de ene stil staat en de andere zachtjes voortrolt. Het gaat pas mis als auto’s van baan wisselen en hun snelheid niet aanpassen. Dan volgt al snel een aanrijding, omdat ze met een relatieve snelheid van 7 km per uur tegen elkaar botsen. Kreukelzone.