Rusland vernietigt waterblokkade Krim

In 2015 beschreef Henk Donkers in Geografie hoe Oekraïne – in reactie op de Russische annexatie van de Krim in 2014 – de watertoevoer naar het schiereiland blokkeerde. Dit leidde tot een groot watertekort. Volgens Russische berichtgeving heeft Poetin de blokkade afgelopen februari laten opblazen.  

Op 26 februari berichtte het Russische persbureau RIA dat het Russische leger in de regio Cherson in het zuiden van Oekraïne een betonnen dam had opgeblazen om de toevoer van zoet water vanuit de Dnjepr naar de Krim te herstellen. Op internet zijn filmpjes van de actie te vinden, waarvan sommigen overigens de echtheid betwisten. Feit is in ieder geval dat de Russen na hun veroveringen de watertoevoer naar de Krim weer volledig controleren. In reactie op de annexatie van de Krim door Rusland in 2014 had Oekraïne de watertoevoer naar dit schiereiland volledig afgesloten. Oekraïne zette dus water in als wapen in de strijd (zie Geografie juni 2015).

Waterafhankelijkheid

De Krim was voor zijn watervoorziening voor meer dan 80% afhankelijk van het water dat vanuit de Dnjepr in Oekraïne via het 402 kilometer lange Noordelijke Krim-kanaal werd aangevoerd. Dat kanaal was aangelegd in de Sovjet-tijd. Voor de 2,5 miljoen inwoners was deze aanvoer van groot belang. Behalve voor de drinkwatervoorziening werd het water gebruikt voor irrigatie in de landbouw en de toeristenindustrie aan ‘de Russische Rivièra’. Door de waterblokkade slonk het geïrrigeerde areaal van 400.000 naar 20.000 hectare, werden sommige dorpen en steden op waterrantsoen gezet (drinkwater arriveerde soms met tankwagens) en zakte de toeristenindustrie in. De aanwezigheid van 40.000 Russische soldaten op de Krim en droogte verergerden de watercrisis nog.

Russische autoriteiten beschuldigden Oekraïne van ‘ecocide’ en ‘genocide’ zoals Poetin dat ook deed met betrekking tot de Donbas, op zoek naar argumenten om Oekraïne binnen te vallen. In de waterblokkade vond hij een argument om de zuidelijke Oekraïne binnen te dringen.

Behelpen

De Russen zijn er sinds de annexatie niet in geslaagd de Krim op een andere manier van voldoende water te voorzien. Het oppompen van meer grondwater was slechts een tijdelijke oplossing, want het schiereiland is omgeven door zout water en het regent er te weinig om de grondwatervoorraden voldoende aan te vullen. Aquifers op de noordelijke Krim vulden zich al met zout water. De reservoirs die voorheen water ontvingen vanuit het Noordelijke Krimkanaal, raakten steeds leger. Plannen voor ontziltinginstallaties kwamen niet van de grond (duur). Net zo min als het oppompen van zoetwater dat in aquifers onder de Zee van Azow zit (zie Geografie maart 2022) of de aanvoer van water vanuit Rusland ten noorden van de Kaukasus.

Militaire oplossing

Heropening van het Krimkanaal zou de watercrisis in één klap kunnen oplossen. Tijdens de Russische troepenopbouw voorafgaand aan de invasie werden de dam die de watertoevoer blokkeerde, en het deel van het Noordelijke Krimkanaal op Oekraïens grondgebied in de regio Cherson door de Oekraïners zelf al aangemerkt als mogelijk militair object. De Russen zouden om die reden bij Kaap Tarkhankut op de westkust van de Krim een marinemacht opbouwen. Luitenant-generaal Ben Hodges, van 2014 tot 2017 commandant van de Amerikaanse strijdkrachten in Europa, noemde vorig jaar verlichting van het waterprobleem ‘a pretext for an invasion of southern Ukraine’. Het opblazen van de dam en de verovering van het gebied ten noorden van Krim kwamen dus niet als een verrassing.

Het afsluiten van de watertoevoer door Oekraïne was voer voor specialisten op het gebied van internationaal (water)recht. Hoe legitiem was deze daad? Mag een land zoiets doen als een deel van zijn grondgebied bezet wordt door de vijand? Volgens internationaal jurist Marco Pertile mag Oekraïne de watertoevoer naar bezet gebied verminderen, maar moet het daarbij een humanitaire crisis voorkomen. Er dient voldoende water te zijn om in de basisbehoeften van de bevolking te voorzien. Volledige afsluiting van het kanaal vindt de jurist discutabel. De Oekraïense regering meent dat ze niet verantwoordelijk gehouden kan worden voor de watervoorziening in bezet gebied en dat de watertekorten verlicht kunnen worden door minder water te gebruiken voor de 40.000 militairen.