Spaanse missies in Texas: San Antonio

Vóór de komst van de Britten hadden de Spanjaarden vanuit Mexico al grote delen van het Amerikaanse westen en zuiden in bezit genomen. Het Spaanse occupatieproces in Noord-Amerika leunde sterk op de Rooms-Katholieke Kerk en vooral de missieposten (in het Spaans misiones) van de Franciscaner Orde. In de misiones werden delen van de inheemse bevolking opgevangen en gekerstend. De mensen leerden er nieuwe landbouwmethoden en ambachten als weven, timmeren en metselen. Én ze werden ‘opgevoed’ tot Spaanse staatsburger. De uitverkoren inheemsen woonden in gezinnen binnen de muren van de missiepost, volgens een strak regime van bidden, werken en leren. Bovendien bewerkten ze vanuit de missiepost de omliggende akkers – voor de eigen voedselvoorziening, maar ook voor de monniken, de inwonende soldaten en zelfs de stedelijke markten of het buitenland. Daarbij bood het leven in een missiepost voedselzekerheid en bescherming tegen de overvallen van nomadische jagers zoals de Apaches.  

Laatkomer Texas

Het zwaartepunt van het vroeg-Spaanse rijk in Noord-Amerika lag aanvankelijk in Californië, waar langs de kust van zuid naar noord een reeks missieposten ontstond. Hoewel veel van die posten de tand des tijds niet hebben doorstaan, staan de missiekerken er vaak nog fier bij. Zo vind je in het centrum van San Francisco het kerkje van de Misión San Francisco de Asís (Assisi), het oudste gebouw van de stad, ter nagedachtenis aan de stichter van de Franciscaner Orde.

Ook in Arizona en New Mexico werden missieposten gesticht, onder andere in een brede zone langs de huidige Mexicaanse grens. Aanvankelijk aarzelden de Spanjaarden over occupatie van Texas. Het was een zeer uitgestrekt, semi-aride en dunbevolkt gebied waar vermoedelijk geen winbare edele metalen te vinden waren. Maar tegen het einde van de 17e eeuw trokken de Spanjaarden toch binnen, allereerst langs de Rio Grande en in Oost-Texas, waar ze een bufferzone creëerden tegen de Fransen in Louisiane Française. De Spaanse Kroon was namelijk zeer beducht dat Texas in handen zou vallen van de expansieve Fransen.

The Alamo

In het droge Texas werden de missieposten bij voorkeur gesticht aan rivieren, zoals vijf posten langs de San Antonio-rivier. De oudste, uit 1718, nu The Alamo genoemd, is tegenwoordig een State Historic Site, waarbij de aandacht vooral uitgaat naar The Battle of The Alamo. Amerikaanse ‘vrijheidsstrijders’, die deze missiepost hadden ingenomen,  vonden hier de dood toen het Mexicaanse leger de regio innam. Voor de Mexicanen/Spanjaarden bleek het een Pyrrusoverwinning, die zou worden gevolgd door verpletterende nederlagen en de stichting van de ‘Vrije Staat’ Texas.

Groene long

De overige vier missieposten Concepción (1731), San José (1720), San Juan (1731) en Espada (1731) maken nu deel uit van het San Antonio Missions National Historical Park. Tezamen vormen zij een groene long van zo’n 25 kilometer in de stedelijke bebouwing ten zuiden van San Antonio, tegenwoordig een metropool met zo’n 2,5 miljoen inwoners.

De missiekerken zijn aan de buitenkant enigszins gerestaureerd, de woningen opgeknapt, wegen en paden zijn hersteld en het irrigatiesysteem uit de 18e eeuw functioneert weer dankzij het herstel van dammen, sluizen en aquaducten. Daarmee wordt nu zo’n 1400 ha akkerland van boeren uit de omgeving bevloeid. En de missiekerken verzorgen weer katholieke diensten voor de omwonende dorpelingen, terwijl de rondleiders van de National Park Service het dagelijkse leven in de 18e-eeuwse missieposten aansprekend voor het voetlicht brengen.

Op een lome, doordeweekse namiddag, 34o C in de schaduw, stopt een imposante Cadillac naast ons op de parkeerplaats. De bestuurder, een 50-plusser, laat het donkere raampje zakken en vraagt: ‘Excuse me, is it beautiful out here?’ Enthousiast begin ik te vertellen. De oudere dame in de auto roept: ‘John, the heat is coming in, close the window.’ Het raam zoeft omhoog, op een smal streepje na. ‘Yeah,’ zegt de man, ‘there is a lot of history in this place.’ En weg zijn ze.

BRONNEN

• Browne, B. (2017). Spanish Missions of Texas. Mt. Pleasant (SC): Arcadia Publishing & The History Press.
• Chipman, D.E., & Joseph, H.D. (2010). Spanish Texas. 1519-1821. Austin (TX): University of Texas Press.
• Cruz, G.R. (1996). Let There Be Towns. Spanish Municipal Origins in the American Southwest, 1610-1810. College Station (TX): Texas A&M University Press
• De Pater, B., & Verkoren, O. (Red.) (2007). Noord-Amerika. Een geografie van de VS en Canada.  Assen: Van Gorcum
• Halbig, M.A. (1968). The Alamo Chain of Missions: A History of San Antonio’s Five Old Missions. Chicago: Franciscan Herald Press.
• Panich, L. & Schneider, T.D. (Eds.) (2014). Indigenous Landscapes and Spanish Missions. New Perspectives from Archeology and Ethnohistory. Tucson (AZ): University of Arizona Press.
• Quirarte, J. (2002). The Art and Architecture of the Texas Missions. Austin (TX): University of Texas Press.
• Weber, D.J. (1992). The Spanish Frontier in North America: The Brief Edition. New Haven (CT): Yale Univer-sity Press. In 2009 opnieuw uitgegeven.