Film in je les
Van een reportage over de watercrisis in Kaapstad tot een zelfgemaakte clip over migratie in de eigen wijk. Film kun je op allerlei manieren inzetten bij aardrijkskunde. Kim Trouwborst geeft negen tips over hoe hij film inpast in de lerarenopleiding aardrijkskunde in Nijmegen.
‘Filmverhalen over mensen die de gevolgen van klimaatverandering, migratie en integratie in achterstandswijken ondervinden, zijn heel waardevol om in de aardrijkskundeles te bespreken’, aldus lerarenopleider Kim Trouwhorst. Maar bij film in het vak aardrijkskunde kun je ook denken aan leren over beeldtaal, zelf korte filmpjes maken als energizer of naar een filmfestival gaan. Hij geeft negen voorbeelden van hoe je film succesvol in je vak inpast.
1) Gebruik fragmenten
Leerlingen kunnen een film nóg zo interessant vinden, kijken kost energie. Bedenk dat een film al snel 50 minuten of langer duurt en leerlingen op een dag nog vijf andere lessen volgen. De ervaring leert dat 5 tot maximaal 10 minuten film in een les volstaat. Kim: ‘Bespreek de film voor. Denk daarbij aan zaken als: wat weet je al van het gebied of het onderwerp en hoe kom je aan deze kennis? Geef daarna een gerichte kijkopdracht mee en bespreek de uitkomst na.’
2) Laat ze een hele film kijken als huiswerkopdracht
Je wilt dat leerlingen een film ook eens in z’n geheel en geconcentreerd bekijken. Dat lukt het best in de eigen omgeving. Kim: ‘In het klaslokaal toon je het begin van de documentaire of de trailer als introductie. Bespreek een aantal dingen en sluit af met weer een stukje kijken. De hele film kijken ze dan thuis om later in de klas te bespreken.’
3) Stuur leerlingen naar buiten om filmpjes te maken
Je kunt leerlingen ook zélf in actie laten komen; dat doorbreekt de dag, geeft energie. Stuur je leerlingen eropuit om drie superkorte filmpjes te maken die goed overbrengen wat voor weer het is. Of kies voor migratie; hoe zie je dat bij jou in de straat terug? Kim: ‘Laat ze met hun mobiel filmen en bespreek de korte filmpjes in de klas. Een lange lesdag wordt er zeker leuker van!’
4) Bezoek filmfestival InScience
Ieder jaar gaat Kim met studenten naar wetenschapsfestival InScience om ze als aankomend docent te laten ondervinden hoe interessant zo’n bezoek kan zijn voor een vo-klas. De filmvertoningen zijn aan wisselende thema’s gekoppeld en experts leiden de discussie met prikkelende vragen op het gebied van wetenschap en maatschappelijke vraagstukken.
5) Bekijk het programma van Movies that Matter
‘Ga je naar de bioscoop, dan kan het wel, een film kijken van een uur’, aldus Kim. ‘Een bioscoopbezoek met een groot scherm is een belevenis en je bent er even uit met z’n allen.’
Een mooie film die recentelijk is vertoond op filmfestival Movies that Matter is Lowland Kids, over twee tieners die op een klein eiland in de bayou (moerassen) van Louisiana wonen – een unieke kust die langzaam verdwijnt door klimaatverandering.
6) Ontwikkel een kritische blik
Kim maakt zijn studenten ervan bewust dat ze ook buiten de colleges om veel leren. ‘Schoolboeken zijn zo ongeveer heilig, terwijl je ook leert van films, documentaires en reportages.’ Daarom vindt Kim het belangrijk dat zijn studenten in staat zijn te beoordelen of bronnen betrouwbaar zijn. Kim laat de eerstejaars een aantal filmproducties vergelijken: Louis Therouxs America’s Most Hated Family, een aflevering van Tegenlicht over deep fake en de aflevering IJstijd van Klokhuis.
Daarna stelt hij de eerstejaars vragen. Hoe wordt het verhaal verteld en waarom? Voorzien experts je van informatie of interviewt een reporter een aantal mensen met uiteenlopende meningen? Wat is je het meest bijgebleven? Welke informatie heb je eruit gehaald en hoe schat je die op waarde? En wat is nu eigenlijk waar?
Je maakt je leerlingen bewust van beeldtaal met de vraag: Wat valt je puur beeld-technisch op? Let bijvoorbeeld op de manier waarop geïnterviewden in beeld zijn gebracht. Zijn ze zo gefilmd dat ze groot en indrukwekkend overkomen of lijken ze klein in hun omgeving?
Een extraatje na het analyseren: van de documentairemaker zelf horen waarom hij bepaalde keuzes heeft gemaakt. Kim: ‘Ik kijk met de klas naar een aflevering van College Tour waarin Louis Theroux wordt geïnterviewd over het maken van America's Most Hated Family.’ Daarin wordt Theroux geconfronteerd met het eenzijdige beeld dat hij in zijn documentaires toont.
Op deze manier maak je als docent de koppeling tussen het leren in en buiten school aan de hand van beeld en film, én word je je daarvan bewust.
7) Laat ze ontdekken wat er schuilgaat achter berichtgeving via de media
Wil je leerlingen kritisch laten kijken naar de media, dan zijn de masterclasses van Medialogica een aanrader. Het gelijknamige tv-programma laat zien hoe media over een actueel onderwerp berichten, waarbij de vraag is: hoe objectief gebeurt dat? Kim: ‘Ook onderwerpen als migratie en geopolitieke vraagstukken worden behandeld, wat super-relevant is voor ons vak.’
Er is een masterclass voor het vo en studenten, een masterclass voor docenten en een variant waarbij scholieren of studenten als onderzoeksjournalisten zelf aan de slag gaan. Deelnemers leren zichzelf vragen te stellen als: is er gedegen onderzoek verricht en door wie? Of heb ik te maken met een mening? Hoe wordt het verhaal verteld en welke middelen worden er gebruikt om het verhaal te sturen? Word ik gemanipuleerd?
8) Vraag leerlingen naar hun toekomstbeeld
Tijdens Beeldbekwaam, het seminar voor lerarenopleiders van het Netwerk Filmeducatie (de volgende vindt plaats op 2 november in Eye Filmmuseum), vertelde Marcus Eshuis, lerarenopleider aardrijkskunde aan de HvA, dat hij zijn studenten fragmenten toont van een apocalyptische film zoals Mad Max, om vervolgens te vragen: wat is je eigen toekomstbeeld en waar komt jouw toekomstbeeld vandaan? Dit roept veel reacties op, want iedereen kan nadenken over die toekomst. En van daaruit worden huidige vraagstukken ook relevant, want wat er is in het hier en nu gaande? Kim: ‘Een mooie manier om een link te leggen met de belevingswereld van leerlingen!’
9) Ontdek de films, LessonUps en dossiers van het Netwerk Filmeducatie
Kim: ‘Voor docenten is het superfijn om te weten: waar kan ik films halen die binnen mijn lessen passen?’ In de database van het Netwerk Filmeducatie vind je een groeiend aanbod met filmtips voor de aardrijkskundeles en dossiers bij relevante thema’s binnen het vak aardrijkskunde. Handig zijn de gratis LessonUps. Het leerniveau van deze lessen is een richtlijn. Gebruik ze om je eigen les op maat te maken. Bekijk de structuur van de lessen, haal er vragen uit. Groot voordeel van de LessonUps is dat daarin de meest geschikte fragmenten klaarstaan.
