Zaanse zeepbellen
Nu de woningmarkt aantrekt, wordt het weer een actuele vraag: waar gaan we bouwen? De vraag speelt vooral in regio’s waar nog een flinke bevolkingsgroei wordt verwacht, zoals het noordelijk deel van de Randstad. De provincie Noord-Holland heeft berekend dat er tot 2040 nog zeker 240.000 woningen moeten bijkomen.
Dat wordt een puzzel, want de tijd is voorbij dat grote nieuwbouwwijken over het weiland werden uitgerold. Woningbouw is nu vaak kleinschaliger en gebeurt ook vaker in bestaand stedelijk gebied, zoals op voormalige bedrijventerreinen en in kantoorgebieden met leegstand.
Sinds twee jaar werkt de provincie NoordHolland samen met de gemeenten aan de ‘Zaancorridor’. Die omvat het hele gebied tussen de stations Heerhugowaard en Amsterdam CS. Het doel is nieuwe ontwikkelingen zo veel mogelijk te ‘sturen’ naar plekken die goed bereikbaar zijn. Het Rijk investeert flink in spoor en stations. Het is de bedoeling dat op verschillende trajecten, waaronder het Zaanse spoor, straks zes sprinters per uur rijden. Het zou een gemiste kans zijn de lege ruimtes rond de stations niet te benutten. De provincie heeft uitgebreid in beeld laten brengen waar nog plaats is voor nieuwe woningen.
Het is boeiend om te zien hoe daarbij kaarten worden ingezet. Op het kaartje van Zaanstad is rond elk station een cirkel met een straal van 1200 meter getrokken. Potentiële bouwlocaties binnen die cirkel zijn felrood gekleurd, zodat in een oogopslag duidelijk is waar nog ruimte is om te bouwen. Gebieden buiten de stationscirkels zijn vaag gekleurd en minder gedetailleerd, waardoor het lijkt of ze onbelangrijk zijn. Een vorm van cartografie die doet denken aan oude DDRkaarten waarop West-Berlijn simpelweg werd weggelaten. Een beetje manipuleren voor de goede zaak mag best, moeten de makers hebben gedacht.
Er valt wel iets af te dingen op de grens van 1200 meter. Die is nogal arbitrair, want afstand zegt niet alles over bereikbaarheid; een plek op 2 kilometer afstand kan beter ontsloten zijn dan een plek op 200 meter. Ook kan er naast het station een waardevol natuurgebied liggen waar je maar beter van kunt afblijven, zoals in Wormerveer.
In Zaanstad is al discussie ontstaan over de vraag of je écht overal huizen kunt bouwen op de rode vlekken. Ze beslaan bijvoorbeeld het gebied waarin de fabrieken liggen van Verkade en Tate & Lyle (het vroegere Honig). Beide concerns zeggen niets af te weten van een eventueel vertrek of inkrimping.
Maar dat is ook precies de bedoeling van de kaart. Hij is gemaakt om de ogen te sturen en de discussie op gang te brengen. En hij geeft een signaal aan bestuurders en bouwers die willen knabbelen aan het buitengebied: kijk hier eerst eens goed naar.