Aardrijkskunde over de onderkant van Nederland op de iPad
Over bodemdaling en het aanleggen van ondergrondse parkeergarages in ons land is de laatste tijd nogal wat te doen. De ondergrond van Nederland staat daarmee weer flink in de publieke belangstelling. Het ebook Onder de grond maakt het mogelijk met dit thema direct aan de slag te gaan in iPad-onderwijs in de onderbouw van het voortgezet onderwijs.
Van oudsher is het papieren schoolboek belangrijk in het aardrijkskundeonderwijs, maar de laatste tijd zijn er steeds meer geluiden dat dit aan het veranderen is. Nog al wat leraren stellen zelf hun lesmateriaal samen. Dat gebeurt vooral op scholen waar met iPads of laptops gewerkt wordt. Uitgevers van schoolboeken en atlassen spelen op de digitalisering van samenleving en onderwijs in met digitale versies van hun methoden. Daarnaast zijn er allerlei interactieve boeken en webatlassen beschikbaar waarmee leraren hun eigen curriculum kunnen maken.
Een interessant en bruikbaar voorbeeld van een digitaal boek met animaties, filmpjes, interactieve infographics en 3D-modellen is Onder de grond. Dit helder geschreven ebook is gemaakt door Mark van Heck en uitgegeven door Lijn 43. Het is een recente update van de versie uit 2013. Het is gratis en te gebruiken op een iPad.
Onder de grond passen grotendeels goed bij het aardrijkskundecurriculum. Er zijn vier hoofdstukken. Ze gaan achtereenvolgens over geologie, bodem, ondergronds bouwen en archeologie. Het laatste hoofdstuk is wat kort uitgevallen. Het hoofdstuk over ondergronds bouwen is het meest innoverend en toekomstgericht. Het gaat over de toenemende drukte onder de grond met tunnels, parkeergarages, riolen en leidingen. Een belangrijk onderwerp met name in die delen van Nederland waar velen van ons wonen en die steeds voller worden gebouwd. Het hoofdstuk bevat onder meer een animatie van een volautomatische parkeergarage gemaakt in opdracht van de gemeente Den Haag. Ook is er een kort filmpje van wat een robotwagentje van RIONED ziet, rijdend door het riool. En hoe aardwarmte gebruikt kan worden, wordt duidelijk in een interactief driedimensionaal model van TNO.
Het ebook Onder de grond leent zich goed voor het slaan van bruggen vanuit aardrijkskunde naar andere schoolvakken. In het hoofdstuk over de bodem is niet alleen aandacht voor verschillende bodemsoorten en de waterkringloop, maar ook voor de koolstofkringloop en voor bijzondere bodemdieren zoals mollen en schimmels. In het hoofdstuk over archeologie komen aardrijkskunde, geschiedenis en techniek mooi samen. Je kunt er mooi inzoomen op de jaarringen van een boom en van een eikenhouten kast. Daarnaast verduidelijkt een interactieve foto van een opgraving onder het Domplein in Utrecht wat je zoal uit een ondergronds profiel van een stadsbodem kunt leren. Erg leerzaam allemaal.
Net als in een papieren schoolboek staan vetgedrukt in dit digitale boek belangrijke begrippen. Bij het ebook kun je door erop te klikken definities opzoeken in een begrippenlijst of meer informatie vinden op Wikipedia. Vooral dat laatste is handig en je vraagt je af waarom de auteurs niet meer hyperlinks in hun materiaal hebben ingebouwd om verschillende lezers verschillende leesroutes te bieden. Dat is immers een van de sterke punten van computergestuurd leren.
Dit ebook is geschreven voor een breed publiek en niet specifiek voor een bepaalde groep leerlingen, maar auteur Mark van Heck vertelt desgevraagd dat hij ‘geprobeerd heeft de inhoud op het niveau van havo/vwo te maken’. Tweede en derde leerjaar schat ik.
Om het gebruik in de klas te stimuleren, zijn er boeiende lesopdrachten bij de drie belangrijkste hoofdstukken van het boek gemaakt door Henk Trimp. Er is lesmateriaal bij de hoofdstukken ‘Een reis door de tijd’ (geologie), ‘Leven in een dunne laag’ (bodem) en ‘Ondergronds bouwen’.
Terwijl de inhoud van het eboek sterk beschrijvend is en gericht op begrippen en technieken, helpen de modern vormgegeven lesopdrachten goed na te denken over wat je zelf onder de grond kunt zien, wat waarom onder de grond wordt gedaan, hoe alles met elkaar samenhangt en wat er komt kijken bij iets nieuws bouwen. Uiteraard is dit ebook niet uitputtend, maar het biedt wel interessante bouwstenen voor aardrijkskundelessen met de iPad over de onderkant van Nederland.