Circulaire transitie, een hele onderneming!

Circulaire economie is de toekomst. Gemeenten en ondernemers willen de transitie van een lineaire naar een circulaire economie beginnen op bedrijventerreinen. Dit blijkt ingewikkeld door wetgeving en beleid die niet goed op elkaar zijn afgestemd. Wat kunnen gemeenten al wel doen om een duw richting een circulaire economie te geven?

Er is volgens de ICER (Integrale Circulaire Economie Rapportage) de afgelopen jaren nauwelijks vooruitgang geboekt om te komen tot van een volledig circulaire economie in 2050. Een van de redenen hiervoor is dat op dit moment de Nederlandse milieuwetgeving de transitie naar een circulaire economie in de weg zit. In het ideale scenario zijn wetgeving en beleid op elkaar afgestemd.

Bij het opstellen van circulair beleid moet rekening gehouden worden met bestaande regelgeving om de uitwisseling van grondstoffen te vergemakkelijken. Bovendien wijst de transitie naar een circulaire economie op het belang van ruimtelijke ordening, aangezien de circulaire economie ruimte vereist en Nederland beperkte ruimte heeft. Daarnaast is het huidige Nederlandse beleid voornamelijk gebaseerd is op vrijwillige afspraken. Dit zal moeten transformeren naar verplichtend beleid om de kabinetsdoelen te behalen. Hier liggen belangrijke opgaven voor de Nederlandse overheid. Totdat dit doorgevoerd wordt, zijn er gelukkig al manieren waarop gemeenten zelf aan de slag kunnen richting een circulaire economie.

Bedrijventerreinen

De focus van veel gemeenten om de start naar een circulaire economie te maken ligt op bedrijventerreinen. Deze spelen een belangrijke rol in onze economie: zo’n 30% tot 40% van het bruto binnenlands product (bbp) van Nederland wordt er gegenereerd. Bedrijventerreinen bieden ruimte aan verschillende sectoren, waaronder productie, logistiek, dienstverlening en handel. Deze terreinen zijn vaak strategisch gelegen, met goede verbindingen voor transport en infrastructuur, waardoor ze aantrekkelijk zijn voor bedrijven. Vanwege hun aandeel in de maakindustrie en recycling zijn bedrijventerreinen uitstekende voorlopers om de circulaire economie in de praktijk te brengen.

Kennis, beleid en samenwerking

Circulaire economie is een hot topic, maar ook een nieuw begrip. Dit leidt in de praktijk tot weinig enthousiasme bij veel ondernemers : ze weten simpelweg nog niet goed wat het inhoudt voor hun onderneming. Kennisdeling hierover is een belangrijke taak voor gemeenten. Samenwerking tussen onderwijsinstellingen, overheden en bedrijven blijkt essentieel voor het opstarten van circulaire transities. Bewustwording en kennis zijn cruciaal om de circulaire transitie via beleid te bevorderen.

Onderzoek laat zien dat het idee van een circulaire economie al leeft onder gemeenten, maar specifiek en concreet beleid op Europees of nationaal niveau ontbreekt. Toch worden er op verschillende niveaus initiatieven en beleidsmaatregelen ontwikkeld. De rol die een gemeente aanneemt in de transitie naar de circulaire economie bepaalt op welke manier initiatieven ontstaan. Dit kan variëren van het creëren van een samenwerkingsplatform door de gemeente tot circulaire koplopers die andere bedrijven enthousiasmeren voor circulair ondernemen. De gemeente kan kiezen om te faciliteren, te initiëren of zelfs te sturen richting een circulaire economie. Aan de andere kant kunnen gemeenten ook hulp bieden aan bedrijven die zelf de touwtjes in handen nemen, om andere ondernemers mee krijgen in de transitie naar circulair.

Ook de provincie is een belangrijke speler in het verhaal. Gemeenten geven aan dat het niet realistisch is om een circulaire economie te creëren op lokaal niveau. De provincie kan helpen in samenwerkingen over de gemeentegrenzen, bijvoorbeeld tussen onderwijsinstellingen, gemeenten en ondernemers. Soms is het makkelijker dan het lijkt: op een bedrijventerrein in de gemeente Duiven is door een samenwerking tussen de gemeente  en ondernemers onderling de economie een stuk meer circulair geworden (zie kader).