De Europese wettenfabriek

Wat is de invloed van Nederland op het EU-beleid?

In Post uit Brussel beschrijft Mendeltje van Keulen de Europese Unie als een ‘wettenfabriek’. Brokstukken tekst gaan heen en weer tussen Brussel en andere steden (vooral de hoofdsteden), die uiteindelijk een wet vormen, en dan weer een andere wet, en zo verder. Per wetsontwerp zit daarin een zekere volgorde en die ziet er ongeveer zo uit: opgedane ideeën in de Europese Commissie (EC) en elders in de EU worden in Brussel uitgewerkt in een plan. Dan volgen reacties van regeringen van de lidstaten en andere betrokkenen over wat zij erin willen hebben. De EC presenteert daarna een voorstel aan regeringen en het Europees Parlement (EP). Daaruit komen twee wetsteksten. Na onderhandelingen tussen regeringen, EP en EC resulteert dat hopelijk in een nieuwe wet. Met ervaringen hoe die wet uitpakt, kan het daarna weer tijd worden voor een nieuwe cyclus. Dit is op pagina 12 van Post uit Brussel in schema gebracht (figuur) en dat vormt de leidraad voor het boek. Naast een korte inleiding bevat elk hoofdstuk een flink aantal voorbeelden van acties en gebeurtenissen binnen specifieke wetsvorming.

Kenner

Mendeltje van Keulen is al lang een grote naam als waarnemer van de dagelijkse gang van zaken in politiek en bestuur binnen de EU. Niet alleen in Brussel maar ook in Nederland, met vooral ook aandacht voor de Nederlanders die tijdelijk of permanent in Brussel zetelen. Van Keulen heeft gewerkt bij de griffie van Eerste en Tweede Kamer in Den Haag op de afdeling Europese Zaken (daar zag ze de brieven uit Brussel voor het eerst binnenstromen), bij het ministerie van Buitenlandse Zaken en bij onderzoeksinstituut Clingendael. Ze heeft de laatste jaren veel gepubliceerd en is nu hoogleraar bij de Haagse Hogeschool. Ze is ook lid van de Haagse journalistenclub Brusselsenieuwe.nl, die verwoede pogingen doet het Nederlandse publiek met goede informatie bij de EU te betrekken. In dat kader schrijft Van Keulen al enkele jaren verslagen met overpeinzingen van een paar bladzijden. Die staan ook in dit boek, soms aangevuld met nieuwe ontwikkelingen. 

Nederlandse invloed

Onder de hoofdtitel Post uit Brussel staat ook nog Nederlandse invloed op Europees beleid. Want het gaat niet over de EU als een klein stukje Brussel, maar over de EU als een geheel van 27 lidstaten en tal van andere stemmen die zich met de fabricage van wetten bemoeien. De ‘post uit Brussel’ uit de hoofdtitel is dus maar een deel – wel vaak onderbelicht – van de verstuurde berichten per wetsontwerp. Ook de post naar Brussel komt aan bod en met name de poststukken die Nederlanders sturen en ontvangen, terwijl ze in Brussel of Den Haag of andere plekken in de EU actief zijn. 

Lopende band

De uitvoering van het boek laat wel wat te wensen over. Het ziet er ongeveer uit als een lange mailwisseling, met schijnbaar toevallig geplaatste koppen, zonder differentiatie naar functie, met willekeurige tussenruimtes, nogal wat typefouten en herhalingen. Wellicht spreekt dit de social media-vaardige generatie aan, maar overzichtelijk is het niet. 

Het boek laat wel zien hoe ingewikkeld het doorlopende en meervoudige wetsvormingsproces in de EU eigenlijk is. Per wetsontwerp zijn er actoren op verschillende plekken met diverse bevoegdheden en voorkeuren. Tegelijkertijd spelen er andere wetsontwerpen met deels dezelfde actoren, die ook nog met andere plannen bezig zijn – tientallen initiatieven per jaar. Daarbij hebben alle lidstaten al nationale wet- en regelgeving en die kan bijten met wat er in EU-verband voorgesteld wordt. In Post uit Brussel worden allerlei onderhandelingssituaties in uiteenlopende casussen aangestipt en van commentaar voorzien. Het hoofdstuk ‘Wat wil Nederland eigenlijk?’ is begrijpelijkerwijs het langste van het boek. 

De hele EU-institutie wordt voorgesteld als een fabriek met een lopende band van gevarieerde wetsvorming. Hier en daar blijkt ook het steeds grotere gewicht van de Europese Raad (van nationale leiders) en de haast die bij steeds meer zaken geboden is. Misschien komen die in volgende Posten uit Brussel nog aan de orde en is het alweer tijd voor een nieuwe inrichting van de fabriek.