De Papwa Sewgolum Golf Course bij Durban

Navranter kan het bijna niet. In het noordwesten van Durban ligt een golfbaan, symbool voor rijkdom en luxe. Pal daarnaast een informele nederzetting met schamele optrekjes van zinken golfplaat. Waar de mensen, soms letterlijk, moeten vechten voor een menswaardig bestaan.

Op de Papwa Sewgolum Municipal Golf Course in Durban zou het zomaar kunnen: bij de afslag voor hole 6 raak je het golfballetje verkeerd en het verdwijnt met een boog over een rijtje bomen en een betonnen muur. Je ziet het witte balletje nooit meer terug. Het heeft, stuiterend en rollend over de zinken daken van de shacks ergens in de New Germany Informal Settlement zijn eindbestemming gevonden. Spelende kinderen hebben het daar vast dankbaar in bezit genomen.

De 18-holes golfbaan ligt aan weerszijden van de New Germany Road in Reservoir Hills, een stadsdeel in het noordwesten van eThekwini, de grootstedelijke gemeente met de metropool Durban als kern. Aan de noordzijde van de golfbaan stroomt de Umgeni River, aan de zuidzijde loopt de M19, een drukke autoweg, en aan de westzijde de Mountbatten Drive. De kleine informele nederzetting New Germany ligt in de noordwesthoek van de golfbaan. Aan de westzijde van de informele nederzetting ligt, ingeklemd tussen de Mountbatten Drive en de New Germany Road, een klein winkelcentrum met een vestiging van supermarktketen Checkers als grote trekker. De New Germany Road is vernoemd naar Duitse immigranten die zich hier in 1848 vestigden om er een nieuw bestaan op te bouwen.

Indian

De golfbaan aan de New Germany Road werd geopend in 1982 en is vernoemd naar Papwa Sewgolum, een beroemde, gekleurde golfspeler van Indiase komaf (zie kader). De apartheid regeerde in het begin van de jaren '80 nog met ijzeren hand over Zuid-Afrika, ook in de sport. De golfbaan was in die tijd dan ook uitsluitend toegankelijk voor leden van de Durban Indian Golf Club. In dit deel van het land wonen veel mensen van Indiase komaf. Hun voorouders werden tussen 1860 en het begin van de 20e eeuw door de Britse koloniale overheersers als contractarbeiders uit het toenmalige Brits-Indië naar Natal gehaald om daar te werken op de suikerrietplantages. In de apartheidsjaren werden ‘Indiërs’ geclassificeerd als een aparte raciale groep. Momenteel wonen er bijna 150.000 mensen met Indiase roots in Durban; in de gemeente eThekwini bijna 600.000. In heel Zuid-Afrika wonen ruim 1,2 miljoen ‘Indiërs’, van wie de meesten in de provincie Kwazulu Natal.

In 1991, toen Nelson Mandela inmiddels een vrij man was en de voorbereidingen voor de overgang naar een nieuw, democratisch Zuid-Afrika in volle gang waren, werd de golfbaan uitgebreid van 9 naar 18 holes. In 2004 opende de Durban Golf Club (let op: nu zonder de toevoeging Indian) aan de New Germany Road haar nieuwe clubgebouw en een bewaakte parkeerplaats. Met een gift van een half miljoen rand uit de nationale loterij bouwde de golfclub in 2012 een stevig hek rondom de 9 holes aan de zuidkant van de New Germany Road. Hoewel hier nu iedereen een balletje kan slaan, is – 22 jaar na de afschaffing van de apartheid – de Papwa Sewgolum Municipal Golf Course nog steeds vooral het domein van golfspelers van Indiase komaf.

Buren

In maart 1997 werden 700 illegale squatters, zo’n 200 huishoudens, met geweld weggejaagd van een stuk privégrond aan de Derma Road, iets verderop in het stadsdeel Reservoir Hills. Ze woonden daar al 17 jaar. De lokale autoriteiten van het stadsdeel Inner West vingen de ontheemde gezinnen op in tenten op een braakliggend stuk grond aan de New Germany Road, direct grenzend aan de Papwa Sewgolum golfbaan. Het zou een tijdelijk verblijfsgebied zijn, maar al een week later werden de eerste shacks gebouwd. Nu, 20 jaar later, is het aantal huishoudens gegroeid tot zo’n 250 en niets wijst erop dat de informele nederzetting op korte termijn zal verdwijnen.

De golfclub is, op zijn zachtst gezegd, niet blij met deze buren. Regelmatig valt in het clubhuis de stroom uit doordat bewoners van New Germany illegaal stroom aftappen. Ook de beregeningsinstallaties voor de greens vallen dan stil. In oktober 2013 moest een driedaags toernooi al na de eerste dag worden afgebroken, omdat bij hevige rellen tussen bewoners en ordetroepen op de New Germany Road de veiligheid van de golfers niet langer gegarandeerd kon worden. Een van de golfers trof zijn auto op de parkeerplaats van de golfclub aan met een lekke band. Oorzaak: een verdwaalde kogel. 

De hele gemeente eThekwini telt zo’n 520 shacklands als New Germany. De bewoners ervan zijn in een min of meer permanente strijd verwikkeld met de autoriteiten om toegang te krijgen tot de meest basale voorzieningen als elektriciteit, water en sanitair. Die strijd manifesteert zich zelden in de vorm van een vreedzaam protest, maar gaat vaak gepaard met geweld. Ook in de New Germany Informal Settlement.

Geweld

Op een zaterdag, eind oktober 2013, komen medewerkers van het gemeentelijk elektriciteitsbedrijf naar de New Germany Road om een eind te maken aan het illegaal aftappen van elektriciteit van lantaarnpalen. Ze worden begeleid door leden van een particuliere beveiligingsdienst, die in Zuid-Afrika wapens mogen dragen. Bewoners protesteren luid, blokkeren de New Germany Road met brandende autobanden en gooien met stenen en flessen naar de elektriciens en hun beveiligers. Het protest zwelt aan, de leden van de beveiligingsdienst raken ingesloten door woedende bewoners, grijpen naar hun wapens en beginnen te schieten. Resultaat: twee doden en zeven gewonden. En een auto met een lekke band op de parkeerplaats van de golfclub. 

Na deze vreselijke gebeurtenis haast burgemeester Nxumalo van eThekwini zich om te verklaren dat het gemeentelijk elektriciteitsbedrijf zich nooit exclusief had mogen inlaten met een particuliere beveiligingsdienst, maar ook de hulp had moeten inroepen van de politie. Dan zou het volgens de burgemeester nooit zo uit de hand gelopen zijn. Tegelijkertijd spreekt hij zijn medeleven uit met de families van de slachtoffers. En hij belooft de inwoners van New Germany dat de gemeente haast zal maken met de aansluiting van de wijk op het elektriciteitsnet. Maar een jaar later is er van deze belofte nog niets waargemaakt en blokkeren boze bewoners, het wachten meer dan beu, de drukke M19. Ook dat leidt weer tot een gewelddadige confrontatie. Dit keer met de politie en gelukkig zonder doden of gewonden.

Koning Zwelithini

Geweld is in Zuid-Afrika in de townships en informele nederzettingen helaas een fact of life. Het geweld richt zich niet alleen tegen de lokale autoriteiten, maar ook tegen ‘vreemdelingen’. Dit zijn arme sloebers uit naburige Afrikaanse landen, die in de steden van Zuid-Afrika op zoek zijn naar een betere toekomst en zijn neergestreken in townships en informele nederzettingen.

Op 8 april 2015 vluchten 42 mensen uit de New Germany Informal Settlement naar het nabijgelegen politiebureau Sydenham. Allemaal mannen en vrouwen oorspronkelijk afkomstig uit Zimbabwe, Mozambique en Malawi. Ze zijn geslagen met stokken en flessen en bekogeld met stenen en als ze wegvluchten, worden hun optrekjes en winkeltjes geplunderd. Het bewonerscomité van New Germany, bijna allemaal Zoeloes, heeft de vorige dag verklaard dat foreigners niet langer welkom zijn in de community. ‘Take your shit and leave our country’, kregen ze te horen. Daarmee verwees het bewonerscomité naar koning Goodwill Zwelithini, de traditionele leider van de Zoeloes, die een paar dagen eerder verkondigde dat buitenlanders moeten terugkeren naar hun eigen land. Niet alleen in New Germany, maar overal in eThekwini breken na de toespraak van deze nog altijd invloedrijke koning gewelddadige rellen uit met de buitenlanders als mikpunt. Er vallen meerdere doden en tweeduizend buitenlanders moeten in vluchtelingenkampen worden opgevangen. Met dank aan de koning.