Kaartenmakers

Nu er twee door het College voor Toetsen en Examens (CvTE) goedgekeurde schoolatlassen zijn voor het centraal examen havo/vwo, mogen ze allebei niet meer. Vreemd en onwenselijk. Met twee atlassen op de markt krijgen we verschillende antwoorden, zegt het CvTE, en dat kan niet. Natuurlijk zijn De Grote Bosatlas en Alcarta niet hetzelfde, maar wie beide atlassen vergelijkt, ziet op het eerste gezicht weinig grote verschillen. Een nauwgezet onderzoek door het CvTE met 15 vragen en 183 leerlingen uit 4 havo en 5 vwo van diverse scholen wees uit dat de Bosatlas- en Alcarta-groepen niet wezenlijk anders scoren. Wel waren er op individueel niveau verschillen die waarschijnlijk toe te schrijven zijn aan de gebruikte atlas. Meer dan de helft van de vragen bleek ongelijke resultaten op te leveren. Hoeveel leerlingen hoeveel punten verloren doordat ze de andere atlas hadden, is niet goed te zeggen, maar elke punt is er een te veel redeneert het CvTE.

Gedoe vermijden

Om de eerlijkheid bij het examen zo goed mogelijk te garanderen dan maar helemaal geen atlas. Het CvTE wil op safe spelen en gedoe over examens met twee atlassen voorkomen. Alsof er geen alternatieven bestaan zoals andere vragen maken of een dubbel antwoordmodel. Veel meer werk voor de vragenmakers, dat wel. Het is veel eenvoudiger de atlas bij het examen af te schaffen en een paar kaarten uit beide atlassen in een bronnenboekje voor het examen zetten. Het KNAG en anderen betreuren het Besluit van het CvTE. Het KNAG vreest dat wanneer de atlas als hulpmiddel op het examen verdwijnt, de rol in het aardrijkskundeonderwijs en daarmee de training van kaartvaardigheden minder sterk wordt. Het besluit terugdraaien lijkt echter weinig kans te maken.

Hoe verder?

Ziet u het al voor zich in 2025? In een somber scenario heeft de schoolleiding de atlassen op school beperkt tot het minimum, want dat bespaart kosten voor school en ouders. Goed voor de portemonnee en slecht voor aardrijkskunde, want leraren gaan dan steeds minder kaarten gebruiken. Of is dit wel een heel erg somber beeld en in 2025 achterhaald? In een positief scenario zijn digitalisering en schoolexamen trefwoorden. Wat de digitalisering van het aardrijkskundeonderwijs betreft, is de vraag niet óf het ervan komt, maar hoe en wanneer. Gelukkig hebben de makers van De Bosatlas en Alcarta daarover nagedacht en bieden ze hun producten digitaal aan. Dat scheelt, want dan zijn er straks wel atlassen in de klas, zij het niet op papier. Misschien zelfs betere dan nu, met meer inhoud en meer interactieve mogelijk

Zelf kaarten maken

En dan het schoolexamen. Het CvTE schrijft dat docenten de Vrijheid hebben om lessen en schoolexamen naar eigen inzicht in te richten met veel atlas- en kaartvaardigheden. Kaartvaardigheden blijven immers in het examenprogramma. Dat is juist en biedt mogelijkheden. Maar het ontwerpen van schoolexamens met goede kaartopdrachten die hogere denkvaardigheden meten, doe je niet zomaar. Hulp is daarbij nodig in de vorm van een training van docenten. Plus tijd, want docenten hebben al een overvolle agenda. Gaat de overheid zoiets steunen? Dat zou wel moeten als je de atlas bij het examen afschaft.

Eerder werd in Geografie geschreven over het nut van schetskaarten (croquis). Leerlingen in de les en op het schoolexamen zelf kaarten laten maken over hoe mens en natuur in gebieden dichtbij en veraf elkaar beïnvloeden, geeft zicht op de wereld van nu en morgen. Dat kan digitaal, onder meer met ArcGIS online, en op papier met een schetskaart. Het gaat dan niet om kaartselectie zoals bij het huidige atlasgebruik op examens maar om kaartproductie. Dat laatste is minstens zo belangrijk. Als leerlingen goede kaartenmakers worden en aan de hand van hun kaarten kunnen praten over toekomstscenario’s, is er veel gewonnen. Samen kaarten maken en analyseren, dat is toch geografie? Misschien komt dát ooit nog eens in het centraal examen, net als in Frankrijk, maar laten we bij het schoolexamen beginnen.heden.