Met de rug tegen de muur in Kosovo

'Europa's hoogst opgeleide supermarktpersoneel woont in Kosovo'

Maanden na de verkiezingen werd afgelopen september de ‘war wing’ geïnstalleerd als nieuwe regering van Kosovo. De nieuwe leiders, die hun bijnaam hebben te danken aan hun actieve rol in de Kosovo-oorlog in 1998-1999, claimen de aanpakkers te zijn die Europa’s jongste land nodig heeft om de werkloosheid terug te dringen en de economie uit het slop te trekken.

Een fonkelnieuwe taxi stopt voor de hoofdingang van Adem Jashari International Airport, dat meer de allure lijkt te hebben van een regiovliegveld dan die van een luchthaven van een Europese hoofdstad. De bestuurder kijkt me vragend aan als ik in het Engels begin over de beoogde route naar het centrum van hoofdstad Pristina. ‘Deutsch?’, biedt hij aan als alternatief. Tien jaar woonde Hajdin als vluchteling in Duitsland, maar toen de oorlog in zijn land voorbij was moest hij terug. Sinds een jaar of zeven bestuurt hij één van de veertig BMW’s van Taxi Golden in Pristina. ‘En in Fushë Kosova rijden er ook nog twintig’, vertelt hij opgewekt.

Supermarkt

Klagen over zijn gedwongen vertrek uit Duitsland doet hij allang niet meer. Hij heeft tenslotte een baan en dat is in Kosovo al heel wat. Ruim dertig procent van zijn landgenoten heeft minder geluk en zit thuis zonder werk. Onder jongeren is dat percentage nog veel hoger: meer dan zestig procent heeft geen inkomen uit een betaalde baan.

Die enorme werkloosheid maakt dat veel van de bijna twee miljoen inwoners met de rug tegen de muur staan. Allemaal willen ze aan de slag, maar banen zijn er niet. ‘Laatst was er een vacature voor een baantje bij de supermarkt. De rij met sollicitanten was oneindig lang,’ vertelt Astrit, die zijn brood verdient als gids in Pristina. ‘En veel van hen hebben een universitaire studie afgerond. We hebben hier het hoogst opgeleide, meest overgekwalificeerde supermarktpersoneel van Europa…’

Visumliberalisatie

Het alternatief – werken in het buitenland – blijkt evenmin haalbaar. Als een van de laatste in Europa kennen Kosovaarse burgers een visumplicht voor veel Europese landen. De wachttijden bij de ambassades zijn lang en vaak worden visumverzoeken afgewezen. De nieuwe regering heeft de zo gewenste visumliberalisatie daarom tot een van de belangrijkste pijlers van het regeerakkoord gemaakt, zodat Kosovaren gemakkelijker kunnen reizen en ook vanuit het buitenland geld in de Kosovaarse economie kunnen steken.

Het afschaffen van de visumplicht moet worden bereikt met behulp van de Europese Unie, die in ruil daarvoor een aantal eisen heeft opgesteld. Zo moet Kosovo eerst de corruptie in eigen land aanpakken en moet het met buurland Montenegro overeenkomen tot grensverdrag. Paradoxaal genoeg bleek juist dat laatste het onderwerp dat de regering Mustafa ten val bracht, met nieuwe verkiezingen tot gevolg.

ICT

Toch houden de Kosovaren hoop. Als zij niet naar het buitenland kunnen, brengen ze het buitenland wel naar Kosovo, is de gedachte. Er is een geheel nieuwe markt aan het ontstaan in het bouwen van ICT-toepassingen en apps. ‘Kosovaren zijn handig met computers en goedkoper dan West-Europese ICT’ers. Bovendien kunnen apps hier in Kosovo worden gebouwd in opdracht van buitenlandse bedrijven,' zegt Astrit, ‘het internet biedt een weg naar de internationale markt, zonder dat Kosovaren zelf naar het buitenland moeten vertrekken.’

Daarnaast moet de nieuwe regering onder leiding van premier Ramush Haradinaj en president Hashim Thaçi stabiliteit brengen. ‘Ik heb er vertrouwen in’, vertelt de man naast mij in het vliegtuig van Pristina naar Frankfurt. Hij heeft nog geen voet op Duitse bodem gezet of hij ondergaat al een uitgebreide paspoortcontrole. Het kost een minuut of vijf tot hij door mag naar de volgende controle op het vliegveld. Hetzelfde ritueel kost mij op vertoon van mijn Nederlandse paspoort nog geen vijf seconden. In de bus naar de terminal kijkt de man mij lachend aan. ‘Het kost wat meer tijd, maar we komen er wel.’