Natuur versus nieuwbouw: de strijd om de Soesterbergse natuur

19 december 2023
Auteurs:
Thomas Heijmans
Masterstudent Geografie: Educatie en Communicatie, docent aardrijkskunde op het Christelijk Lyceum Zeist
Kennis
FOTO: JAN DIJKSTRA/WIKIMEDIA

De oude vliegbasis in Soesterberg is een iconische locatie, met zijn historische landingsbaan, het militair museum en de omliggende bossen die recreatie bieden voor velen. Echter, er dreigen plannen voor de ontwikkeling van een nieuwe woonwijk, waarbij bijna 27 voetbalvelden aan natuurgrond bebouwd zouden worden. Het grote doel? De financiële voorraden van de provincie weer op peil krijgen.

Sinds 2008 is de vliegbasis Soesterberg in handen van de provincie Utrecht, waarna deze is overgedragen aan Stichting Utrechts Landschap. Op het terrein van de vliegbasis is 18 miljoen euro geïnvesteerd om het terrein te vergroenen en de natuurwaarde te verhogen. De oude landingsbaan en het gebied eromheen zijn in trek bij fietsers, hardlopers en wandelaars. Ook de dieren in de natuur voelen zich thuis op de vliegbasis van Soesterberg.

Buiten deze investeringen in de vliegbasis is de provincie hard bezig om een verdere verhoging van de natuurwaarde te bewerkstelligen. Dit valt allemaal onder het project ‘Hart van de Heuvelrug’. Het doel is om meer aaneengesloten groen te creëren in de gemeenten Soest en Zeist. Op de kaart van de website 'Hart van de Heuvelrug' krijg je een overzicht van de lopende projecten binnen Hart van de Heuvelrug.

Opvallend is dat de kaart niet alleen natuurprojecten toont, maar ook vermeldingen bevat van woningbouw binnen dit gebied. Groene ruimte kost een hoop en er valt maar weinig geld mee te verdienen. Ecoducten en andere natuurprojecten zijn duur. Om toch iets te verdienen aan vergroening is het plan ontstaan om op meerdere plekken huizen te bouwen, zo ook op het terrein van de vliegbasis in Soesterberg. Eigenlijk een vrij opmerkelijk idee: achttien miljoen investeren om een plek groen te maken, om vervolgens op diezelfde plek een stuk bos te kappen en daar huizen te bouwen die de natuur weer aantasten. Volgens gedeputeerde Rob van Muilekom wordt deze woonwijk gebouwd om geld te verdienen. Er moet 29 miljoen verdiend worden om de kosten van vergroening terug te verdienen. Vandaar dat er wordt ingezet op luxe woningen, omdat daar meer winst mee te behalen valt.

Natuurinclusief wonen

Natuurinclusief wonen staat centraal in deze woonwijk. De huizen worden, waar mogelijk, voorzien van groene daken. Daarnaast worden er wadi's aangelegd voor waterretentie, blijven specifieke bomen behouden voor vleermuizen, en worden er vleermuiskasten en nestkasten voor buizerds geplaatst. Dit is slechts een greep uit de diverse maatregelen die worden genomen. Meer informatie over het project

Meerdere partijen, uiteenlopende belangen. 

In het Nederlandse landschap woedt een constante strijd om de ruimte, waarbij partijen knokken voor grond: woningbouwers, natuurliefhebbers, en boeren die hun landbouwgrond niet willen opofferen. Het omzetten van landbouwgrond naar woningbouw is vaak een punt van discussie. In oktober 2023 zei demissionair minister van Binnenlandse zaken Hugo de Jonge dat we terug moeten naar de tijd van grootschalige woningbouw op Vinexlocaties. Dit zou dan mooi kunnen op landbouwgrond om daarmee de natuur elders te behouden. Boeren uiten hun standpunt hierover, evenals milieubewegingen, zoals bij het debat over het Soesterberg-project.

De Stichting Milieuzorg Zeist heeft de plannen voor de woonwijk aangevochten bij de rechter, met succes. De rechter heeft in augustus 2023 een streep gezet door de huidige plannen. De provincie kon onvoldoende onderbouwen waarom deze luxe woningen in plaats van de bestaande natuur moesten worden gerealiseerd. De rechter gaf aan dat er geen vraag is naar luxe woningen, maar juist naar betaalbare koopwoningen en sociale woningbouw, gebaseerd op woningmarktonderzoeken van de gemeenten Soest en Zeist. 

In 2017 kreeg een motie van de PvdA, de SP en 50PLUS in de Provinciale Staten van Utrecht geen meerderheid om sociale woningbouw op de vliegbasis uit te voeren. De indieners van de motie waren bang dat de woonwijk een nieuw Wassenaar zou worden. Opvallend was dat GroenLinks tegen deze motie stemde. Deze partij deelt de visie van de provincie dat luxe woningen van belang zijn om het financiële plaatje rond te krijgen.

Hart voor de natuur? Nauwelijks.

De vliegbasis wordt niet meer gebruikt als militaire basis. Tegenwoordig stijgen er alleen nog maar hobbyvliegtuigjes op en is de oude landingsbaan vooral in trek bij fietsers, hardlopers en wandelaars. Inwoners van Soesterberg ervaren een sterke band met de natuur. Een onderzoek uitgevoerd door studenten van de Universiteit Utrecht onthulde dat de lokale bevolking een diepgaand gevoel van verbondenheid met de natuur koestert; zij hebben een hoge environmental identity. 

AFBEELDING: THOMAS HEIJMANS

Wanneer iemand een hoge environmental identity heeft, speelt de natuurlijke wereld een belangrijke rol binnen zijn/haar identiteit. Dit gaat vaak samen met een bereidheid om gedrag aan te passen ten gunste van de natuur. Het verwachte resultaat van dit onderzoek van de Universiteit Utrecht was dat mensen met een hoog gevoel voor natuur juist tegen deze nieuwe woonwijk zouden zijn. Hoewel dit inderdaad een gevonden resultaat was, bleek het effect zeer zwak te zijn. Er was nauwelijks een negatieve houding tegenover de woonwijk onder de mensen die de natuur hoog hebben staan. Het valt op dat de bewoners van Soesterberg, die bekendstaan als groenbewust, een positieve kijk hebben op de geplande woonwijk, zelfs als dit ten koste gaat van de natuur.

De bewoners aan het woord

In Soesterberg koesteren de bewoners geen bezwaren tegen de geplande woonwijk. Deze houding is het resultaat van diverse aspecten die met de wijk te maken hebben. Een bewoner benadrukt het belang van de locatie: “De woonwijk ligt voor mij aan de andere kant van het dorp, buiten de kern. Het komt te liggen naast een stukje bedrijventerrein, ik ga er geen last van hebben. In mijn wijk hoor ik er ook niet veel over. Mijn wijk is vaak wel betrokken bij dit soort dingen. Toen er windmolens gepland stonden gingen mensen uit mijn wijk de straat op om te demonstreren”. 

Opvallend is dat bij deze woonwijk nauwelijks sprake lijkt te zijn van het NIMBY (Not In My BackYard)-effect; de woonwijk bevindt zich eenvoudigweg te ver weg. Een andere bewoner, die daarentegen wel dichtbij de geplande locatie woont, deelt: “De woonwijk is voor mij redelijk dichtbij. Ik woon en slaap in Soesterberg, maar mijn leven speelt zich af in Utrecht en Zeist Ik vind het niet zo erg dat de woonwijk er komt. In mijn wijk is ervoor zover ik weet ook geen echte tegenstand. Er was meer tegenstand vanuit mijn wijk toen de plannen er lagen voor het asielzoekerscentrum; misschien dat daarom de aandacht ook niet echt op de woonwijk gevestigd was”. 

Een ander aspect dat waarschijnlijk meespeelt, is dat het stuk bos dat moet verdwijnen momenteel niet toegankelijk is voor recreatie. Hierdoor realiseren veel mensen zich mogelijk niet de huidige natuurwaarde.

Hoe nu verder?

Het woningtekort in de gemeente is nog niet opgelost, en de provinciekas is nog niet gevuld. De rechter heeft de woonwijk met drie maanden vertraagd met zijn uitspraak. De provincie kan nog met hernieuwde argumentatie voor de woonwijk komen, waardoor deze alsnog doorgaat zoals gepland. De vorm van de woonwijk is daardoor nog onduidelijk. De kans bestaat dat de rechter de woonwijk alleen goedkeurt als er meer sociale woningbouw wordt opgenomen. Aangezien de woningbouw al jaren geleden is goedgekeurd door de provincie, lijkt het onwaarschijnlijk dat het hele project van tafel gaat.

Het lot van de toekomstige woonwijk ligt nu in de handen van de provincie. Kunnen zij hun argumentatie dusdanig verbeteren dat de rechter akkoord zal gaan?
 

BRONNEN:

Pagina afdrukken