Oorlog in Arcadië: Kastelen, buitenplaatsen en landgoederen tijdens en na WOII

In het Nederlands landgoedonderzoek is de periode 1940-1945 lang onderbelicht geweest. Toch had WOII ingrijpende gevolgen voor veel kastelen, buitenplaatsen en landgoederen, hun bewoners en het landschap. Een landelijk onderzoeksproject bracht de verhalen van WOII voor het ‘Arcadië’ van de kastelen en buitenplaatsen in kaart. 

Het onderzoeksproject Oorlog in Arcadië startte in 2021 en heeft inmiddels een schat aan informatie naar boven gebracht. Het laat zien dat het landschap van deze kastelen en buitenplaatsen tijdens en na de oorlog ingrijpend veranderde. Terwijl sommige bouwwerken uiteindelijk compleet verdwenen of als ruïne in het landschap bleven liggen, werden andere herbouwd. Hoe ging dat in zijn werk?

Belangrijke rol

Kastelen en landgoederen speelden een belangrijke rol in de Tweede Wereldoorlog. Al tijdens de mobilisatie in 1939-1940 werden meer dan negentig landgoederen gebruikt door het Nederlandse leger. In de bezettingsjaren vorderden de Duitsers maar liefst vierhonderd landgoederen, kastelen en buitenplaatsen voor allerlei doeleinden. Slot Haamstede in Zeeland werd bijvoorbeeld een Wehrmachtsheim, waar Duitse militairen zich konden ontspannen. Tegelijkertijd werd het zogeheten Slotbos onderdeel van de Atlantikwall (zie pag. 6). De hoofdkwartierbunker van Stützpunktgruppe Schouwen kwam in de zichtas van het kasteel te liggen, terwijl het Slotbos camouflage bood aan de onderkomens van de manschappen. In de Zeepeduinen, vanouds onderdeel van het landgoed, werden grote hoeveelheden bunkers, schuttersputjes en loopgraven aangelegd. Het landgoed veranderde in een militair landschap.