Rotterdams Chinatown revisited - een excursie door een multiculturele straat

In 2014 werd Rotterdam zowel door de New York Times als de Rough Guide uitgeroepen tot een van de ‘must-see’ bestemmingen van het jaar, en trokken de opening van de Markthal en die van het vernieuwde Centraal Station een ongekende mediabelangstelling. Er is nóg een Rotterdamse parel: de multiculturele West-Kruiskade.

De stijgende aandacht voor ‘hip’ Rotterdam vertaalt zich in een groeiend aantal toeristen. In 2014 registreerden de Rotterdam Infopunten op het station en de Coolsingel maar liefst 62 procent meer bezoeken dan het jaar ervoor. Met name de Markthal, een geroemd architectonisch complex met een overdekte versmarkt, horeca, detailhandel, woningen en een parkeergarage, trekt veel toeristen. De nadruk ligt hier vooral op de beleving van food.

Wat veel toeristen (nog) niet weten, is dat Rotterdam al heel lang een plek kent voor een interessante culinaire beleving. Vanaf het drukke Centraal Station loop je het Kruisplein af: veel toeristen beginnen zo aan hun wandeling naar de Markthal of het Maritiem Museum. Na een paar minuten sta je voor een wegwijzer, die twee richtingen aangeeft . Rechts zijn er ‘klere winkels’, ‘alle tonen’ en ‘echt Rotterdam’. Links is het volgens de wegwijzer ‘ook leuk’. Veel toeristen lezen de wegwijzer niet eens, maar slaan automatisch linksaf richting centrum. Doe eens gek en ga rechtsaf, de West-Kruiskade.

Chinatown

Volgens de website van de Rotterdamse VVV is de West-Kruiskade ‘Rotterdam Chinatown’. Een blik de straat in maakt meteen duidelijk waarom. De restaurants en toko’s hebben exotische namen als Wah Nam Hong. Maar te zien aan de uithangborden kun je hier ook terecht bij een Antilliaans fastfoodrestaurant, een Marokkaanse bakker en een Surinaamse juwelier.

De hoek van het Kruisplein en de West-Kruiskade heeft een opvallende ontwikkeling doorgemaakt. Waar tot de jaren '70 het Chinese restaurant De Lange Muur het Rotterdamse Chinatown markeerde, zat tot enkele maanden terug een pop-up ontbijtbar, en zie je nu nog een Vietnamese take away en een sushirestaurant, die een andere, hippe sfeer uitstralen. Hier moet je zijn als jonge wereldburger!

Na een meter of 50 de West-Kruiskade op kun je links het Wijkpark Oude Westen in. Groepjes mensen eten er wat, kletsen, spelen, telefoneren of brengen hier op een andere manier het middaguur door, terwijl duiven zich te goed doen aan de restjes op de grond. Je zou niet zeggen dat dit tien jaar terug een onveilige plek was, waar gebruikte naalden van junkies een gevaar voor spelende kinderen vormden. Destijds was het park – en eigenlijk de hele West-Kruiskade – berucht om de drugshandel en criminaliteit.

De West-Kruiskade ligt in het Oude Westen van Rotterdam. De wijk telt zo’n 9500 inwoners van verschillende nationaliteiten – 60 procent heeft een niet-westerse achtergrond. De West-Kruiskade en het Oude Westen dragen al decennia het stigma van achterstand en hebben een verleden met hoge criminaliteitscijfers en veel drugsoverlast. Nog steeds krijgt de wijk op de Sociale Index van Rotterdam het label ‘kwetsbaar’ en hebben veel mensen een laag inkomen. De gemeente heeft in het recente verleden maatregelen genomen om de veiligheid in de wijk te verbeteren. In 2009 is de Alliantie West-Kruiskade opgericht; een samenwerkingsverband tussen de gemeente Rotterdam, deelgemeente Rotterdam Centrum, woningbouwvereniging Woonstad Rotterdam en de lokale winkeliersvereniging. De Alliantie wil het woon- en bedrijfsklimaat en het imago van de West-Kruiskade en omgeving verbeteren.

Als je vanuit het park de West-Kruiskade afloopt, zie je wat mede door de Alliantie West-Kruiskade inmiddels tot stand is gebracht. Her en der zitten plaatjes in de gevel met de leus ‘West-Kruiskade Echt Rotterdam’. De straat is opvallend schoon. Grote vuilnisbakken met teksten als ‘Spuugzat van alle kauwgom in de stad’ moeten passanten ervan overtuigen dat rommel niet op straat hoort. Verder is er opvallend veel cameratoezicht en beveiliging.

Niet zichtbaar, maar wel effectief zijn stimuleringsmaatregelen voor ondernemers die zich willen vestigen in de straat. In vroeger bekende en soms beruchte panden zitten inmiddels minder overlast veroorzakende bedrijven. Zo zit de enorme Chinese supermarkt Amazing Oriental op de plek waar vroeger Nighttown was gevestigd, een poppodium annex uitgaansgelegenheid.

Slagerij Schell  en de theepot

Verder westwaarts richting het Tiendplein bieden de etalages een gevarieerde aanblik. Een speciaalzaak voor haarproducten toont het aanbod aan extensions en pruiken in alle mogelijke kleuren, terwijl de Zuid-Aziatische supermarkt adverteert met vijftig soorten bonen. Sommige zaken, zoals slagerij Schell, zijn al zo’n zeventig jaar in de straat gevestigd en inmiddels een begrip in Rotterdam en omstreken. Een werknemer vertelt dat het klantenbestand in al die tijd een stuk diverser is geworden. Schell probeert hierop in te spelen met exotische producten als varkensoren en Antilliaanse vleesrolletjes, ayaka. Aan de overkant van de straat springt de gevel van een ijssalon in het oog met een gigantische Delftsblauwe theepot. Volgens de kunstenares, Anne Mercedes Langhorst, staat de theepot voor de verbondenheid van de vele culturen op de West-Kruiskade.

Alliantie West-Kruiskade probeert deze diversiteit uitdrukkelijk naar voren te laten komen bij de promotie van de straat. Er is bewust voor gekozen de straat niet te branden als Chinatown maar als multiculturele straat, want daarin ligt volgens de Alliantie de kracht. Over de theepot is echter niet iedereen positief. Zo noemt een lokale ondernemer de 30.000 euro die de gemeente eraan gespendeerd heeft geldverspilling en vindt een passant de theepot te Hollands en niets te maken hebben met de West-Kruiskade.

Straatenquête

In 2014 hebben studenten van de Universiteit Utrecht een straatenquête gehouden onder 91 bezoekers van de West-Kruiskade, nagenoeg hetzelfde opgezet als in 2006 door studenten van de Universiteit van Amsterdam. Is er in de afgelopen acht jaar iets veranderd? Ruim driekwart van de geënquêteerden vindt de West-Kruiskade in 2014 een heel aparte Rotterdamse straat (2006: 82 procent). In 2014 wordt gevraagd in drie woorden de sfeer te omschrijven. De meest gegeven antwoorden zijn ‘druk’, ‘gezellig’ en ‘multicultureel’.

De multiculturele sfeer wordt echter lang niet door iedereen als positief ervaren. Een Nederlandse man van ongeveer veertig stelt dat de straat té multicultureel is geworden en niet langer Nederlands is. Een Surinaamse vrouw vindt dat de kade aantrekkelijker gemaakt moet worden voor autochtone Nederlanders. Ze is bang dat de West-Kruiskade het stereotiepe beeld bevestigt van een (slechte) buurt waarin allochtonen zich concentreren.

Bijna driekwart van de respondenten is het in 2014 (zeer) eens met de stelling ‘Ik vind dat deze buurt positief is veranderd ten opzichte van een aantal jaren geleden’. Mensen voelen zich vooral veiliger, onder andere omdat er meer agenten op straat zijn, er camera’s hangen en het park ’s nachts dichtgaat. Er is ook minder criminaliteit op straat, zoals drugshandel. Op de netheid van de straat hebben mensen wel nog veel aan te merken. Bijna 45 procent is het (zeer) oneens met de stelling ‘Ik vind deze straat netjes’, terwijl er toch veel veranderd is in het aanzien. Blijkbaar is het nog niet netjes genoeg op straat.

Mogelijk zorgt de verhoogde veiligheid die mensen ervaren dat de West-Kruiskade in 2014 in vergelijking met 2006 meer publiek van buiten de wijk trekt. Waar in 2006 nog bijna de helft van de respondenten (49 procent) op de West-Kruiskade of ergens anders in het Oude Westen woonde, is dit in 2014 33 procent. Het aandeel mensen uit een andere Rotterdamse wijk is gestegen van 24 procent naar 44 procent. Ook het aandeel bezoekers uit het buitenland is licht toegenomen, van 1 procent in 2006 naar 4 procent in 2014.

Trekpleister

De West-Kruiskade is een straat in verandering, dat is duidelijk. Het lijkt niet meer de onveilige, verloederde plek te zijn waarover de media zo’n vijftien jaar terug schreven. Maar een toeristische trekpleister, wat de straat volgens de Alliantie zou moeten worden, is de West-Kruiskade ook niet. Het merendeel van de bezoekers komt uit Rotterdam zelf.

Volgens het brancheplan West-Kruiskade, in 2009 opgesteld door stedenbouwkundig bureau CityWorks, zou de kade een ‘Smaakvolle Wéreldstraat – Exotische Winkelstraat’ moeten worden. Het plan rept over de inrichting van vier ‘smaakclusters’. Aan het begin van de West-Kruiskade, gezien vanaf het Kruisplein, een cluster dat zich richt op exotisch eten en drinken. Hier gaat het om de belevingswaarde van eten. Halverwege de straat ligt de focus op lichaam en geest: kledingwinkels en kapsalons, maar ook kwalitatief hoogstaande food- en (wereld)muziekwinkels. In het cluster rond het Tiendplein is lounge het kernwoord, met het accent op verblijven. Er moeten zowel winkels komen die zich richten op wooninrichting en -accessoires als plekken om te verblijven, zoals de terrassen op het Tiendplein. In het laatste cluster, aan het westelijk einde van de straat, draait het om boodschappen doen, het kopen van etenswaren, en niet het nuttigen ervan.

De clusterbenadering is niet bedoeld als blauwdruk, maar als richtlijn bij de herinrichting van de straat. Als we kijken naar de huidige detailhandel op de West-Kruiskade, valt op dat het aantal bedrijven tussen 1997 en 2012 met ruim 20 procent is afgenomen. De afname was het grootst onder zakelijke, financiële en ICT-dienstverleners. Echt grote verschuivingen in sectoren zijn niet zichtbaar, maar er heeft wel een kwalitatieve verandering binnen de detailhandel plaatsgevonden. Van de zeven winkels die tot 2008 nog gespecialiseerde en buitenlandse etenswaar aanboden, zijn er in 2012 drie over.

De eigenaar van een toko waar van alles te koop is, vertelt dat de Alliantie graag ziet dat ondernemers zich specialiseren in plaats van zowel exotische haarproducten als levensmiddelen te verkopen. Het moet voor de bezoeker duidelijk zijn waar hij wat kan krijgen. Maar zit de charme van de straat juist niet in het chaotische, rommelige en soms wat minder ‘nette’ karakter? De juiste balans vinden tussen een edgy straat die aantrekkelijk is voor kunstenaars, nieuwe ondernemers en toeristen, met behoud van het oude buurtgevoel en de kracht van de kleurrijke West-Kruiskade: dat is een opgave voor de toekomst.

MEER LEZEN

• Aytar, V. & J. Rath (eds.) 2012. Selling Ethnic neighborhoods. The Rise of Neighborhoods as Places of Leisure and Consumption. New York: Routledge.

• Liempt, I. van & L. Veldboer 2009. Problematic Areas or Places of Fun? Ethnic Place Marketing in the Multicultural City of Rotterdam. In: Duyvendak, J.W, F. Hendriks & M. van Niekerk (red.). City in Sight. Dutch Dealings with Urban Change. Amsterdam University Press.

• Rath, J., A. Bodaar, I. van Liempt & L. Veldboer 2009. Chinatown, Klein Istanbul of toch maar een doorsneebuurt? Etnische buurten als plaatsen van vermaak en consumptie. Nicis Institute.