Ruimte voor oudere migranten

Op dinsdag 19 februari vond bij de Leyden Academy On Vitality and Ageing in het Poortgebouw in Leiden een drukbezocht congres over oudere migranten plaats. In Nederland neemt het aantal ouderen met een migratieachtergrond snel toe. Vanwege culturele, sociaaleconomische en demografische verschillen hebben zij andere zorgvragen en specifieke behoeften aan voorzieningen, vergeleken met ouderen zonder een migratieachtergrond. Tot nu toe hielden wetenschap en praktijk zich hier elk afzonderlijk mee bezig, waardoor vragen als ‘wat kunnen we van elkaar leren?’ en ‘hoe kunnen we samen werken aan een betere oude dag voor oudere migranten?’ onbeantwoord bleven. Het doel van dit congres was om wetenschappelijk onderzoek en praktijkervaringen dichter bij elkaar te brengen.

Zorg voor oudere migranten

Tussen verschillende vormen van zorg en ondersteuning die worden aangeboden in woonzorgcentra, in de wijk en bij mensen thuis bestaat een complexe relatie. Sinds 2015 zijn gemeenten verantwoordelijk voor de ondersteuning van kwetsbare thuiswonende ouderen en ontstaan er nieuwe combinaties van professionele en informele initiatieven op wijk- en buurtniveau. Op basis van recent onderzoek werd in kaart gebracht wat de gevolgen van deze ontwikkeling zijn voor oudere migranten. Sociaal geograaf Hanna Carlsson van de Radboud Universiteit liet bijvoorbeeld zien dat cultuurspecifieke dagbesteding een belangrijke rol speelt bij het accepteren van professionele zorg door oudere migranten. Cultuurspecifieke dagbesteding is veel meer dan een plek waar oudere migranten met personeel en andere bezoekers in hun moederstaal kunnen praten. Deze vorm van dagbesteding voelt voor oudere migranten als een thuis. Zij zien de medewerkers van de cultuurspecifieke zorgaanbieders als familieleden, die dat thuisgevoel met hun betrokkenheid voeden. Aan de andere kant maken deze nieuwe familieleden de ouderen geleidelijk aan bekender met de verschillende vormen van formele zorg en ondersteuning. Op die manier kan een brug worden geslagen tussen de leefwereld van oudere migranten en de wereld van zorg en welzijn.

Sociaal welbevinden van oudere migranten

Verschillende aspecten van het sociaal welbevinden van oudere migranten in Nederland hebben aandacht nodig. Als we meer inzicht hebben in het sociaal welbevinden van oudere migranten, kunnen we hun vragen en behoeften nog beter begrijpen. In het bijzonder de thema’s eenzaamheid, sociale participatie en transnationale relaties. Uit onderzoek van cultureel antropoloog Jolien Klok van de Vrije Universiteit komt naar voren dat veel oudere migranten zich niet volledig thuis voelen in Nederland, maar ook niet (meer) in hun herkomstland. Hun thuisgevoel is, met andere woorden, transnationaal: zij hebben hun huis gelijktijdig ‘hier’ en ‘daar’.

Uit datzelfde onderzoek blijkt dat oudere migranten met een sterke emotionele verbondenheid aan het herkomstland, eenzamer zijn. Dat is een belangrijk gegeven voor gemeentes en zorgaanbieders die ouderen helpen om zo lang mogelijk thuis te blijven wonen. Het ideaalbeeld uit de ouderenzorg, dat langer zelfstandig thuis wonen goed is voor het welbevinden, past dus niet zomaar bij de situatie van oudere migranten.

Aandacht voor diversiteit onder ouderen hebben en houden

Als we nu inspelen op de specifieke zorgvragen en behoeften van ouderen met een migratieachtergrond zijn we in de toekomst misschien beter voorbereid op een grotere groep ouderen met een grotere diversiteit aan migratieachtergronden. Daarvoor is het belangrijk dat wetenschappelijke kennis wordt gecombineerd met ervaringskennis van mensen uit de beroepspraktijk. Daarvoor is het ook nodig dat gemeentes in hun beleid aandacht hebben voor oudere migranten. Het is in ieder geval belangrijk om ontmoeting tussen oudere migranten die zich thuis voelen bij elkaar te stimuleren. Door ontmoeting is het mogelijk om het welbevinden van, en de zorg voor oudere migranten met elkaar te verbinden.

De deelnemers aan het IMISCOE-congres zullen daar, vanuit hun verschillende rollen, hard aan moeten blijven werken. Er ligt ook een taak voor nieuwe functies zoals gezondheidsmakelaars, die zich in steden en wijken richten op de fysieke en mentale gezondheid van kwetsbare inwoners.