Zijn onze dijken veilig?

Jaarlijks doen meer dan vierduizend leerlingen mee aan de GeoWeek. Voor velen is het een eerste kennismaking met het werkveld van geografen. Afgelopen mei onderzochten in Groningen twee klassen tijdens een VIP-expeditie de gesteldheid van de dijken. Ze werden vergezeld door een echte dijkgraaf en ontmoetten een rattenvanger. En ook al regende het, niemand morde dat ze op een normale schooldag al een uur eerder klaar zouden zijn geweest.

Waterschap Noorderzijlvest is verantwoordelijk voor het waterbeheer in het noorden en westen van de provincie Groningen, de kop van Drenthe en het Friese deel van het Lauwersmeergebied. Een gebied dat in totaal ongeveer 144.000 hectare (1440 vierkante kilometer) groot is en waar ongeveer 345 duizend mensen wonen. Eén van de taken van het waterschap is het beheer van de dijken. Houdt de dijk het? Zijn er scheuren of zwakke plekken? Het waterschap voert regelmatig dijkinspecties uit. Soms gaat ze nog eens terug om te checken of er zaken over het hoofd zijn gezien. Zo’n quickscan dijkinspectie gaan de leerlingen van twee eerste klassen vwo van de H.N. Werkmanschool uit Groningen deze ochtend ook uitvoeren. Na een gastles trekken ze er met een dijkexpert op uit om in de buurt van de school de kade langs het Eemskanaal te inspecteren.

Getver

Terwijl ene helft met notitieformulieren de dijk op loopt, wacht de andere helft een verrassing. Een van de factoren die de stabiliteit van dijken aantasten, is namelijk het gegraaf van de muskusrat. Daarom staat hier de Dacia Duster van Feddrik van Dellen, een heuse rattenvanger in dienst van het waterschap. Niet alleen de meiden trekken vieze gezichten bij de uitstalling die Feddrik heeft klaargezet: opgezette exemplaren van de bruine, muskus- en beverrat en instrumenten waarmee hij ze vangt. Maar het allersmerigst zijn de vandaag gevangen muskusratten die in de aanhanger liggen. De 'uhhh’s' en 'getver’s' zijn niet van de lucht, maar als de stoerste jongen van de klas op uitnodiging het kadaver heeft aangeraakt, verandert dat.

Feddrik laat de leerlingen zien dat de tanden van de muskusrat voor zijn lippen staan, zodat hij onderwater kan knagen zonder dat zijn bek volloopt. Feddrik vertelt geruststellend dat het aantal muskusratten beetje bij beetje afneemt. Langzaam wint de nieuwsgierigheid het van de afkeer. Na uitleg over hoe de muskusrat ooit in Groningen is terechtgekomen – een Tsjechische graaf nam ze mee uit Alaska om er thuis op te kunnen jagen, maar bleek niet zo’n goede schutter – nemen ze afscheid en heeft iedereen de dieren wel een keertje geaaid of is ermee op de foto gezet.

Scheuren

Tijdens de inspectie van de kade moeten de leerlingen de kennis opgedaan in de gastles in de praktijk brengen. Dat is helemaal niet zo makkelijk, want hoewel Gerard Zeemans uitdrukkelijk heeft gezegd dat je vooral aan de achterkant van de dijk moet kijken naar scheuren, gaten of doorsijpelend water, staat een hele klas, in groepjes van twee met inspectieformulier, hoopvol in het water te staren. Carla Alma, bestuurder bij Noorderzijlvest en haar gast Hetty Klavers, dijkgraaf Zuiderzeeland, zien hoe ook nu weer het enthousiasme van de leerlingen het wint van aanvankelijke scepsis. Leek het de eerste minuten nog of er helemaal niets te zien was aan de kade, al snel constateren de leerlingen dat er in het fietspad allemaal scheuren zitten, dat er stenen ontbreken in de beschoeiing en dat er hier en daar een kuiltje zit. Gaat de dijk het wel houden?

Ook raar: aan de overzijde van het kanaal is de dijk hoger dan aan deze kant. Volgens Zeemans doordat daarachter een baggerspeciestortplaats ligt. Het hoogteverschil tussen het water in het kanaal en de tuinen van de huizen in de wijk De Waard pal aan het kanaal doet alle leerlingen beseffen dat het echt belangrijk is dat de dijken in orde zijn. In de toekomst zal er nog verder aan gesleuteld moeten worden. Naast de taken die Noorderzijlvest al uit te voeren heeft, moeten de dijken ook aardbevingsbestendig worden gemaakt. De controle daarop voert het waterschap zélf uit, ondanks de tevredenheid over de inzet en resultaten van de leerlingen.

Geslaagd

Onder het viaduct van de N46 maken we nog een foto van de hele groep leerlingen. Zij vonden het een toffe expeditie en een uur later dan op een normale dinsdagmiddag springen ze op hun fietsen om naar huis te gaan. Noorderzijlvest kijkt ook terug op een geslaagde dag. De werkzaamheden en het belang van het waterschap zijn onder de aandacht gebracht en wellicht bevinden zich onder de leerlingen toekomstige medewerkers van het waterschap. De aanwezigheid van dijkgraaf Hetty Klavers gaf de dag voor de leerlingen iets voornaams; zo’n ‘waterburgemeester’ ontmoet je tenslotte niet iedere dag. Voor de bestuurders van de waterschappen was het een heerlijk uitwaaimoment op een kennismakingsdag vol vergaderingen. Enkel blije gezichten.