Badhoevedorp, Amstelveen, Ouderkerk

Elk landschap heeft een eigen schaal en dat Nederland een fietsland is, bevreemdt niet. Het landschap heeft een ruimtelijke schaal en verschijningsvorm die je vanaf de fiets uitstekend kunt waarnemen. Fietsend naar het oosten langs ‘de lijn van Dan’ – van Santpoort naar Duiven – is de ringvaart rond de Haarlemmermeer een logische route. Rechts de uitgestrekte droogmakerij waar de mariene wad-afzettingen weer aan het oppervlak liggen na lange tijd door het veen bedekt te zijn. Ontginning en erosie van het veen tussen Leiden, Amsterdam en Haarlem hebben drie kleine meertjes aan elkaar doen groeien en tot een heuse ‘waterwolf’ gemaakt. Aan de linkerzijde van de ringvaart is het veen op de klei nog aanwezig. Dat is niet meer te zien als ik langs de ringvaart fiets. Het voormalige veenweidegebied heeft hier plaats gemaakt voor de westelijke uitbreiding van Amsterdam. Ook de Haarlemmermeer zelf is sterk verstedelijkt, met plaatsen als Hoofddorp en Badhoevedorp. De naam Badhoevedorp herinnert nog aan de oorspronkelijke agrarische bestemming van de Haarlemmermeer. Vlak bij een geliefde zwemplek stichtte advocaat Jacob Paulus Amersfoordt in 1854 een internationaal vermaarde proefboerderij, de Badhoeve.

Ik steek de ringvaart over en kom in het Amsterdamse Bos. Volgens de website drie keer groter dan Central Park in New York City. Geografisch bijzonder, omdat het bos eigendom is van de gemeente Amsterdam, maar in de gemeente Amstelveen ligt. De eerste plannen voor de aanleg stammen uit 1927. De crisis in de jaren 1930 zorgde voor goedkope arbeidskrachten in de gedaante van werkelozen, die te werk gesteld werden bij de aanleg. Langs de rand van het bos ligt ook nog een prachtige heemtuin, het Dr. Jac. P. Thijssepark. Een plek waar ik ooit als jong lid van de Nederlandse Jeugdbond voor Natuurstudie mijn eerste plant met de flora van Thijsse determineerde: klimop-ereprijs (Veronica hederifolia).

Dwars door de gemeente Amstelveen liggen lange, smalle kavels loodrecht op de Amstel. Deze ‘opstrekkende’ kavels zijn in de middeleeuwen ontstaan toen de boeren vanaf de laaggelegen Amstel sloten groeven, het veengebied in, om de grond te ontwateren en geschikt te maken voor landbouw. Op de kaart is duidelijk te zien dat er hier en daar bijgestuurd moest worden in de verkavelingsrichting. De Amstel zelf is onderdeel van een systeem van veenriviertjes die het hooggelegen veengebied afwaterden. In de loop van de tijd is het reliëf omgedraaid. Vóór de ontginning was de Amstel het laagste punt in het landschap, nu een hooggelegen, belangrijk boezemkanaal waar poldergemalen hun water kwijt kunnen. De bodemkaart verraadt dat vóór de dam in de Amstel werd gelegd, het brakke water uit het IJ en voorlopers van de Zuiderzee tot diep de rivier in stroomde. Langs de Amstel loopt een mooie strook met drechtvaaggronden: klei op veen. Dankzij die klei stroomt er meer water via het oppervlak richting de sloten en dat gaat sneller en makkelijker dan door de ondergrond. De sloten kunnen hier dus ook verder van elkaar liggen.

Stroomopwaarts vanaf Ouderkerk aan de Amstel ligt er enkel bosveen, maar er is nu geen boom meer te zien in de bijzondere veenpolder De Rondehoep. Aan de noordzijde wordt de polder doorsneden door een snelweg, maar verder kun je er alleen omheen fietsen langs Amstel, Bullewijk, Waver en Oude Waver. Een mooi rondje van zo’n 17 km, niet te kort, niet te lang, helemaal in de schaal van het Nederlandse landschap.

Volg de lijn van Dan!