Holendrecht – Vecht

De lijn richting het oosten gaat van het veenweidegebied rondom de Amstel naar het rivierengebied van de Vecht. De verbinding tussen beide rivieren ten zuiden van Amsterdam loopt via de Holendrecht, het Gein, de Gaasp, de Winkel en de Angstel. Welke kade of dijk je ook volgt: het water ligt boven het omliggende maaiveld. Je moet even goed kijken, want je hebt hier geen echte heuvels. Maar onder onze voeten, ingepakt in jongere lagen zand, veen en klei, ligt een bescheiden heuvellandschap. Ik leerde al op de basisschool dat het ijs in de een-na-laatste ijstijd tot de lijn Nijmegen-Haarlem kwam. Tussen Nijmegen en Hilversum liggen de stuwwallen gewoon in het veld, maar langs de Holendrecht zie je er niets van, terwijl op zo’n 20 m diepte boren het gestuwde materiaal Amsterdam als een soort heuvelrug omsluit.

Wat je hier wel ziet, is een echt Hollands landschap met een spectaculaire overgang van stedelijk gebied naar het platteland. Voor de aanleg van wijken als Gaasperdam en Bijlmermeer en wegen als A9 en A2 was veel zand nodig. De Ouderkerkerplas en de Gaasperplas zijn dan ook het resultaat van zandwinning. De succesvolle Floriade van 1982 met 4,5 miljoen bezoekers was langs de Gaasperplas. Ten noorden van de plas ligt de naamgever ervan: de Gaasp. Op wat oudere topografische kaarten staat vermeld dat het een trekvaart is. In de 17e eeuw voeren de patriciërs van Amsterdam hier met de trekschuit naar hun buitenplaatsen aan de Vecht.

Onderweg stuit je op Driemond, de naam zegt het al, een monding van drie rivieren: de Gaasp, het Gein en het Smal Weesp. Dit is ook de plek waar drie waterlinies elkaar bijna overlappen: de Stelling van Amsterdam, de Oude en de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Om wat forten van de Stelling van Amsterdam te bekijken gaat de route nu de provincie Utrecht in en volg je het Gein tot ‘De Vink’. Hier kun je linksaf richting het Fort bij Nigtevecht. Tot 1960 moest je hier nog tol betalen om gebruik te maken van de Velterslaan. Velters, een Amsterdamse koopman uit de tweede helft van de 17e eeuw, legde de weg aan om bij zijn buitenplaats in Nigtevecht te komen.

Inmiddels ben je nu in het rivierengebied van de Vecht beland. De geologische kaart vermeldt hier ‘Formatie van Echteld’, fluviatiel, brak tot zoetwatermilieu. De officiële bodemkaart daarentegen classificeert het als een poldervaaggrond in marien materiaal. De deskundigen zijn het er dus niet helemaal over eens; is het nu rivierklei of zeeklei? De waarheid zal ergens in het midden liggen: ooit kwam de Vecht, een zijtak van de Rijn, hier de Zuiderzee tegen, die vanaf Diemen en Muiden geregeld dit gebied overspoelde.

Om in Nigtevecht te komen moet je het Amsterdam-Rijnkanaal over. Toen het Merwedekanaal verbreed is tot het Amsterdam-Rijnkanaal is de draaibrug vervangen door een bijzondere veerpont. Een rijdende veerwagen die over rails op de bodem van het kanaal heen en weer ging. Het toenemende verkeer op het kanaal maakte de oversteek echter onveilig en vanaf 1967 kon je bij Nigtevecht niet meer naar de overkant. De pont stond nog lange tijd op de ANWB wegenkaarten en ik heb daar wel eens met de fiets gestaan, zoekend naar een oversteek die er niet meer was. Sinds 2018 ligt iets verderop de Liniebrug: een fraai vormgegeven fiets- en voetgangersbrug, waarover je vanaf de Stelling van Amsterdam naar de forten van de Nieuwe Hollandse Waterlinie kunt komen.

Volg de lijn van Dan!