Diversiteit in de wijk is voor jongeren normaal

Stadsbuurten worden steeds diverser. Bewoners met verschillende etnische- en migratieachtergronden, activiteitenpatronen en leeftijden wonen samen in één buurt. Binnen zo’n buurt blijkt een groot verschil te bestaan tussen ouderen en jongeren wanneer het gaat om interactie tussen buurtgenoten met diverse achtergronden.

Volwassen en jongeren die in dezelfde buurt wonen ervaren diversiteit in hun buurt heel anders: terwijl volwassen vaak nog sociale grenzen onderscheiden op basis van etnische afkomst, is diversiteit een stuk normaler voor jongeren en maakt het deel uit van hun dagelijks leven. Dit heeft deels te maken met een verschillend gebruik van de buurt en daardoor met verschillen in de mate waarin en manier waarop de groepen in contact komen met diversiteit. Jongeren brengen veel van hun tijd door in omgevingen waarin diversiteit normaal wordt gevonden en vanaf dat ze jong zijn komen ze in publieke ruimten, jongerenclubs en op school in contact met buurtbewoners met diverse achtergronden. Volwassenen, daarentegen, groeiden vaak op in minder diverse omgevingen en ook in hun huidige activiteitenpatronen komen ze in mindere mate in contact met medebewoners met diverse achtergronden dan het geval is onder jongeren.

Etniciteit en subculturen

Kwalitatief onderzoek in de deelgemeente Feijenoord in Rotterdam toont aan dat zowel volwassen als jongeren over het algemeen positief zijn over de diversiteit in de buurt. Er zijn wel belangrijke verschillen tussen de twee groepen. Volwassen omschrijven diversiteit vooral in termen van etniciteit. Ze zijn over het algemeen positief over hun buurt vanwege de levendige atmosfeer en de culturele diversiteit in winkels en andere voorzieningen. Aan de andere kant is er ook een groep van bewoners (zowel met als zonder migratie-achtergrond) die al langer in de buurt woont en die zich steeds minder thuis voelt. Zij wijzen op de toename in migranten in de buurt en verlangen terug naar een tijd waarin de buurt meer homogeen was.Waar de volwassen met name onderscheid maken op basis van etniciteit, is dit anders voor veel jongeren. Voor hen is de diversiteit in de buurt een belangrijk maar ook normaal onderdeel van hun leven. Verschillende groepen in de buurt worden niet zozeer gedefinieerd op basis van etnische achtergrond, maar meer op basis van verschillende subculturen (dansers, voetballers, basketballers), de school en de buurtjes waar ze vandaan komen.

Ondanks dat de jongeren zich bewust zijn van de problemen in de buurt, wijten ze dit niet aan de etnische diversiteit. In tegendeel, juist discriminatie en stigmatisering door buitenstaanders – bijvoorbeeld de politie – worden gezien als een bedreiging voor de sociale cohesie in de buurt.

Verschillend ruimtegebruik

Verschillende wetenschappelijke studies tonen aan dat percepties ten opzichte van diversiteit worden beïnvloed door de mate en manier waarop bewoners in contact komen met personen met andere achtergronden in publieke en semipublieke ruimten. Zo bieden publieke ruimten mogelijkheden voor eenmalig contact, zoals het tegenkomen van anderen op straat, in winkels en in het openbaar vervoer. Op deze manier kan wederzijdse bekendheid en begrip ontstaan, ook al gaat het om vluchtige contacten. Verder bieden semipublieke ruimten, zoals sportclubs, hobbyclubs en scholen, juist mogelijkheden voor langer en herhaaldelijk contact, vaak ook gebaseerd op gedeelde interesses. Deze semipublieke ruimten worden dan ook vaak gezien als belangrijke plekken waar percepties ten opzichte van diversiteit worden gevormd.

Volwassen en jongeren gebruiken de publieke en semipublieke ruimten in hun buurt echter vaak op verschillende manieren en ervaren daardoor diversiteit anders. Volwassen zien de publieke ruimte vaak als een doorgangsgebied, bijvoorbeeld van huis naar werk: voor weinig volwassenen is de publieke ruimte een plek om diepgaande sociale contacten te vormen. Jongeren maken echter op een andere manier gebruik van de publieke ruimte, in hun vrije tijd komen ze vaak in parken, op pleinen of op straathoeken en vormen hier ook nieuwe vriendschappen. Voor jongeren vormt de publieke ruimte dus veel meer een plek voor diepgaander en regelmatig contact met (diverse) anderen, terwijl voor volwassenen het bij vluchtige contacten blijft. Het gevolg is dat jongeren meer mee krijgen van de diversiteit in de publieke ruimte dan volwassen, waardoor zij diversiteit anders ervaren.

Startpunt diverse contacten

Semipublieke ruimten zijn voor zowel volwassenen als jongeren belangrijke startpunten voor contact met (diverse) anderen. Ook hier zijn er echter belangrijke verschillen tussen hoe beide groepen de ruimten gebruiken. Volwassenen maken minder gebruik van semipublieke ruimten, voor hen is het gebruik vooral beperkt tot buurthuizen en sportverenigingen. Daarbij komt dat slechts een beperkte groep volwassenen regelmatig deze voorzieningen gebruikt: buurthuizen worden vooral gebruikt door bewoners met een lage sociaaleconomische status en met een migratieachtergrond, terwijl bewoners met een hogere sociaaleconomische status vaker gebruikt maken van voorzieningen buiten de buurt. Dit beperkt de mogelijkheden voor contact tussen bewoners met verschillende etnische en sociaaleconomische achtergronden. Daar komt bij dat volwassen binnen deze voorzieningen alsnog vaak optrekken met anderen met een vergelijkbare etnische achtergrond. De netwerken die ontstaan vanuit deze semipublieke ruimten zijn dus nog steeds vrij homogeen.

Jongeren, aan de andere kant, maken vaker gebruik van verschillende semipublieke ruimten in de buurt zoals buurtcentra, jongerenwerk en sportverenigingen. Daarnaast is ook vooral school een belangrijke semipublieke ruimte waarin jongeren in komen met leeftijdgenoten met diverse achtergronden. Aangezien jongeren veel van hun tijd hier doorbrengen, wordt diversiteit een normaal onderdeel van hun dagelijks leven en zijn hun sociale netwerken vaak diverser dan die van volwassenen.

Dit artikel is gebaseerd op de publicatie ‘Young People are the Future? Comparing Adults' and Young People's Perception and Practices of Diversity in a Highly Diverse Neighbourhood’ van Kirsten Visser en Anouk K. Tersteeg, verschenen in januari 2019 in Tijdschrift voor Economische en Sociale Geografie.
De bevindingen zijn gebaseerd op diepte-interviews met volwassenen (35-65 jaar) en jongeren (12-19 jaar) in de deelgemeente Feijenoord in Rotterdam. Het onderzoek is gedaan in het kader van het Europese project DIVERCITIES.