Texel van het gas af: wat houdt bewoners tegen?

Ervaringen en meningen van eilandbewoners over een aardgasvrij Texel. 

Je kan het niet hebben gemist: we moeten van het gas af! Los van Rusland. Een duurzame wereld voor toekomstige generaties. Iedereen moet meedoen, zo ook gemeente Texel, die in 2050 aardgasvrij wil zijn. Bewoners van het eiland zijn niet allemaal even enthousiast.

Het is buiten vier graden in hartje winter in Oosterend. Rijp ligt op de weilanden. We zitten aan de keukentafel bij een gepensioneerd echtpaar voor een interview over Texel, hun dorp, hun huis en de warmtetransitie. Op zoek naar het antwoord op de vraag wat ze tegenhoudt om van het gas af te gaan.

Het dorpshuisje is begin van de 20e eeuw gebouwd en heeft enkel glas. Het huis is niet gefundeerd en het dak niet geïsoleerd. De familie verwarmt het huis middels vloerverwarming en radiatoren, maar de warmte vliegt onder, boven en door de ramen het huis uit. De gasrekening is rond de 600 euro per maand. Investeren in duurzaamheid, door bijvoorbeeld zonnepanelen en een warmtepomp, is voor deze familie geen optie: ´We zijn 70 jaar. Zo’n uitgave kunnen we niet betalen, en halen we er ook niet meer uit. We zitten onze tijd wel uit.’

Dit is geen opzichzelfstaand voorbeeld. De gemeente Texel worstelt met de regie van de warmtetransitie: plannen van de gemeente stroken niet met wat bewoners willen en kunnen. Het is een kleine gemeente. De landelijkheid en de dorpse opzet, maken grootschalige oplossingen zoals wijkwarmtenetten lastig. Medewerking en bijdragen van bewoners om hun eigen huis aan te pakken, zijn daarom extra belangrijk. Maar bijna een derde van de Texelaars ziet dit niet zitten, blijkt uit onderzoek.   

Barrières voor aardgasvrij

Er zijn verschillende redenen waarom Texelaars (nog) niet meedoen aan de warmtetransitie, zoals beperkte capaciteit van het stroomnet of het gebrek aan vertrouwen in de aanpak van de overheid. Maar financiën spelen de grootste rol. De aanschaf en installatie van zonnepanelen of een warmtepomp heeft een flink prijskaartje. Hoewel het een investering is die zichzelf vaak binnen een aantal jaar terugbetaalt, zijn de aanschafkosten voor veel mensen in eerste instantie te hoog. Een vrouw uit Den Burg vertelt dat ze om die reden geen zonnepanelen heeft: ‘Te duur. De aanschaf is pittig en het duurt wel even tot je het terugverdiend hebt.’ Andere bewoners die op leeftijd zijn, geven net als het echtpaar uit Oosterend aan de tijd wel uit te zitten.

Naast geld speelt ook techniek een rol in de keuze om wel of niet al mee te doen aan de warmtetransitie. Het Texelse elektriciteitsnet zou de extra stroom die nodig is voor het vervangen van gas niet aan kunnen. Daarnaast zijn sommige woningen te oud voor bepaalde maatregelen.. En de monumentale status van een aantal woningen bepaalt dat bewoners niet zomaar dingen mogen veranderen aan hun huis.

Meedoen is hordelopen

Veel Texelaars ervaren de overstap naar duurzame energie als een grote stap. Vooral ingrepen aan de eigen woning roepen weerstand op. Dus is er nog weinig actie ondernomen. Toch zien bewoners wel de noodzaak van de warmtetransitie en zijn ze positief over de stap naar een aardgasvrij Texel. Ze willen er wel meer over weten. Zo stelde één bewoonster dat ze, hoewel ze het een belangrijk onderwerp vindt, zich er nog niet in verdiept had: ‘Ik ben me er echt wel van bewust dat je als individuele consument je steentje moet bijdragen, maar ik moet nog heel veel doen om dat voor elkaar te krijgen.’

Het valt op dat de bewoners in verschillende fases van besluitvormingsproces zijn. Sommigen hebben al zonnepanelen maar nog geen warmtepomp. Of zelfs al een offerte aangevraagd maar nog niet besloten. Mensen hebben simpelweg veel tijd nodig voor zo'n grote stap: ‘Het gaat niet makkelijk. De belangstelling is er wel. Maar het kost heel veel tijd’, aldus een gepensioneerde bewoner. Een bewoonster met een monumentaal pand vindt dat ze het onderwerp te lang links heeft laten liggen: ‘Dat het een monument is, is veel te lang een excuus geweest om te zeggen dat we toch geen zonnepanelen mogen.’ Bewoners die al verder in het proces zijn, geven aan hulp te willen om de volgende horde te nemen.

Hulp voor twijfelaars

De warmtetransitie is de laatste paar maanden ineens een actueel onderwerp geworden. Door de Russische invasie van Oekraïne willen we sneller onafhankelijk zijn van Rusland, de urgentie om van het Russisch gas af te gaan is gegroeid. We moeten de manier waarop we ons huis verwarmen en eten koken veranderen, sneller dan we eerder dachten.

Hoe kan de gemeente Texel de twijfelaars over de drempel krijgen? Het belangrijkste punt, geldkwestie, moet aangepakt worden door meer bekendheid te geven aan beschikbare subsidies. Daarnaast is duidelijkheid nodig over de terugverdientijd van investeringen in duurzame energie zoals warmtepompen en zonnepanelen. Hier zijn veel onduidelijkheden en misverstanden over. Op inhoudelijk niveau denken bewoners dat een wijkgerichte aanpak vanuit de gemeente het beste werkt. Enthousiaste voorlopers kunnen worden ingezet als ambassadeurs, om te zorgen dat meer schapen over de dam gaan. Een bewoonster vindt dat de gemeente meer mag sturen: ‘Het zou goed zijn als de gemeente dwingender wordt, om te zorgen dat een wijk begint.’