Uitgesproken geografisch
Nederlanders praten graag en veel Engels. Maar niet altijd even goed, zo blijkt onder meer in het debat over de toenemende Engelstaligheid aan de universiteiten. Vooral de th-klank in three en thank you is voor sommigen een struikelblok. Voor die mensen is het misschien een geruststelling dat de th-klank ook in het Verenigd Koninkrijk aan een gestage Brexit bezig is. Er zijn steeds meer Britten die three uitspreken als free. In 1950 was het aandeel free-zeggers beperkt tot een klein gebied rond Londen. Nu zijn er grote delen van Engeland, vooral in en rond de steden, waar een kwart of meer van de bevolking de th-klank achterwege laat.
Dat weten we dankzij een onderzoek van de universiteit van Cambridge naar verschuivende uitspraakpatronen. Via een online-enquête waaraan ruim dertigduizend Britten meededen, werden de uitkomsten vergeleken met een onderzoek uit 1950. De regionale verschillen in uitspraak en woordkeuze zijn sindsdien kleiner geworden. Typische streektaalwoorden verdwijnen, en de uitspraak van Londen en omgeving verspreidt zich vanuit het zuidoosten over het land. Nog een woord waaraan dit valt te merken, is arm. In 1950 waren er nog grote delen van Engeland waar de r in dat woord werd uitgesproken; de hele zuidkust en de regio Newcastle. Nu heeft de r-loze uitspraak (ahm) het grootste deel van Engeland en Wales veroverd. In Schotland, Ierland en Noord-Ierland heeft de r wel standgehouden. De onderzoekers verwachten dat door migratie en arbeidsmobiliteit de regionale verschillen in uitspraak verder zullen verkleinen.
De voorbeelden three en arm maken duidelijk dat zowel een ‘foute’ als een ‘goede’ uitspraak zich kan verspreiden. Iemand die free in plaats van three zegt, zal bij de BBC weinig kans maken als presentator. Terwijl het weglaten van de r in een woord als arm juist geldt als standaard-Engels, ook wel aangeduid als the Queen’s English. De dialectenapp waarmee het onderzoek is uitgevoerd, kan iedereen downloaden. Zo kun je testen welk soort Engels je zelf spreekt. Aan de hand van 26 vragen wordt geraden waar je vandaan komt. Zonder overigens rekening te houden met deelnemers van buiten de Britse eilanden. Bij mij dacht de app dat ik uit het zuiden van Ierland afkomstig was.
Leuk, zo’n onderzoek. Maar het maakt ook hebberig naar meer. Want als er nou één taalgebied is met een grote geografische verscheidenheid aan klanken, is het wel het Nederlandse. Onderzoek naar streektalen is er genoeg, maar hoe zit het met de verspreiding van meer algemene klankverschuivingen, zoals de vervanging van de ij/ei-klank door een aai-klank? Nemen de uitspraakverschillen tussen Nederland en Vlaanderen inderdaad toe, zoals je vaak hoort beweren? Ook interessant zou zijn om de spreiding van ‘hun hebben’ in kaart te brengen. Volgens sommige taaldeskundigen moeten we daar maar aan wennen en is dit op weg standaard-Nederlands te worden. Vooruitlopend daarop zouden we misschien een beschermd taalgebiedje kunnen aanwijzen waar deze constructie fout is en blijft.
De uitspraak van Londen en omgeving verspreidt zich vanuit het zuidoosten over heel Engeland en Wales
De voorbeelden three en arm maken duidelijk dat zowel een ‘foute’ als een ‘goede’ uitspraak zich kan verspreiden. Iemand die free in plaats van three zegt, zal bij de BBC weinig kans maken als presentator. Terwijl het weglaten van de r in een woord als arm juist geldt als standaard-Engels, ook wel aangeduid als the Queen’s English. De dialectenapp waarmee het onderzoek is uitgevoerd, kan iedereen downloaden. Zo kun je testen welk soort Engels je zelf spreekt. Aan de hand van 26 vragen wordt geraden waar je vandaan komt. Zonder overigens rekening te houden met deelnemers van buiten de Britse eilanden. Bij mij dacht de app dat ik uit het zuiden van Ierland afkomstig was.
Leuk, zo’n onderzoek. Maar het maakt ook hebberig naar meer. Want als er nou één taalgebied is met een grote geografische verscheidenheid aan klanken, is het wel het Nederlandse. Onderzoek naar streektalen is er genoeg, maar hoe zit het met de verspreiding van meer algemene klankverschuivingen, zoals de vervanging van de ij/ei-klank door een aai-klank? Nemen de uitspraakverschillen tussen Nederland en Vlaanderen inderdaad toe, zoals je vaak hoort beweren? Ook interessant zou zijn om de spreiding van ‘hun hebben’ in kaart te brengen. Volgens sommige taaldeskundigen moeten we daar maar aan wennen en is dit op weg standaard-Nederlands te worden. Vooruitlopend daarop zouden we misschien een beschermd taalgebiedje kunnen aanwijzen waar deze constructie fout is en blijft.
VRIJE-RUIMTE.NL
De dialect-app (iOS en Android) is te downloaden op www.cam.ac.uk/research/news/do-you-say-splinter-spoolspile-or-spell-english-dialects-app-tries-to-guess-yourregional-accent