Toekomstdenken in de klas

De toekomst voelt voor velen abstract en ver weg. Tegelijkertijd bepalen de beelden die we wel hebben van de toekomst welke beslissingen we nu nemen in het heden. Om de beelden van de toekomst op te rekken en te laten zien dat er meerdere toekomsten mogelijk zijn is de lessenserie Tijdlijnen voor Nederland ontwikkeld.

Verschillende gebeurtenissen door de tijd worden concreet en tastbaar gemaakt door sfeerbeelden of kaartjes te tekenen of advertentieteksten en protestleuzen te schrijven. De lessenserie laat zien hoe het denken is veranderd over wat mensen belangrijk vonden en wat ze als wenselijke toekomst zagen. Hiermee doorbreek je het idee dat dingen nu eenmaal gaan zoals ze gaan, en dat de huidige situatie vanzelfsprekend is. Burgers hebben bijvoorbeeld invloed gehad op de ruimtelijke ontwikkeling: als stemmer of door te protesteren.

Didactiek van de Hoop

Onderliggend aan deze lessenserie is de Didactiek van de Hoop. Er zijn verschillende werkvormen beschikbaar waarin het gedachtegoed centraal staat om leerlingen het gevoel te geven dat een betere wereld mogelijk is, en dat zij daar een rol in kunnen spelen. 

Handleiding toekomstdenken

Waar en hoe wonen, werken en recreëren we in de toekomst? Hoe wekken we energie op, hoe verplaatsen we ons? Maar ook welk voedsel verbouwen we en waar krijgt natuur ruimte? En hoe verdienen we ons geld? En dat in een land dat uit zijn voegen barst. We zullen anders met onze ruimte om moeten gaan. Om nu de juiste beslissingen te kunnen nemen, is het belangrijk om ver vooruit te kijken. Alleen dan kunnen we achterhalen wat verstandig is om nu te doen. Om antwoorden te vinden op deze vragen is het College van Rijksadviseurs het Toekomstatelier NL2100 gestart. Het College van Rijksadviseurs adviseert het Rijk over ruimtelijke kwaliteit en pleit daarbij voor langetermijndenken. Niet op zoek naar mooie vergezichten, maar juist om terug te redeneren: wat moeten we nú doen.

Er is een reeks colleges georganiseerd als zijnde de Toekomstacademie. Er is geleerd van verschillende organisaties en is er geëxperimenteerd met methodes van langetermijndenken. De ‘Handleiding Toekomstdenken’ is de bundeling van deze methoden. 

Hierin nemen we ook de toekomstige generatie beslissers mee, die nu bij jou in de klas zitten. Daarom is er een versie voor aardrijkskundedocenten gemaakt om lange termijn denken mee te nemen in de les. Samen kunnen we een gedeeld beeld ontwikkelen van de keuzes die nodig zijn voor een toekomstbestendig Nederland.   

Er worden 4 methodes voor toekomstdenken aangereikt: 

• Tijdlijnen van Nederland 

Het verkennen op een tijdlijn van de ontwikkelingen die van invloed zijn geweest op de huidige inrichting van Nederland en de manieren waarop Nederland in de toekomst ingericht kan worden.  

• Intergenerationeel ontwerp 

Het intergenerationeel ontwerp brengt mogelijke perspectieven van denkbeeldige toekomstige generaties naar het heden. Zodat belangen van de toekomst meegewogen kunnen worden in het heden.

• Museum van de toekomst 

Een object maken of moment beschrijven uit de toekomst, dat een keerpunt in de tijd markeerde. Van daaruit terugblikken op de transities die daartoe hebben geleid.

• Water en bodem sturend 

Lange termijnprocessen zoals klimaatverandering, bodemdaling en verzilting hebben ingrijpende effecten op de ondergrond, met name op de waterhuishouding. Deze methode maakt concreet hoe je met water en bodem sturend kunt werken in ruimtelijke planvorming

In het kader van het 150-jarige bestaan van het Koninklijk Nederlands Aardrijkskundig Genootschap (KNAG)  is in samenwerking met de Universiteit Utrecht de Handleiding Toekomstdenken omgeschreven tot een handleiding voor aardrijkskundedocenten in het voorgezet onderwijs