Atlas van opmerkelijke feiten
Een boek vol met kaarten die je aan het denken zetten en nieuwsgierigheid opwekken, dat wilde Ian Wright maken. In mijn ogen is dat goed gelukt: bij veel kaarten moet je twee keer kijken om te beseffen wat je ziet. Bijvoorbeeld de kaart met landen die nooit door het Verenigd Koninkrijk zijn binnengevallen. Het zijn er maar 22 – echt zo weinig? Of de kaart met landen met een Noord-Koreaanse ambassade. Of de plaatsnamen met meer dan 20 letters. Soms gewoon grappige weetjes, een andere keer voer voor discussie.
Missers zijn er helaas ook. Zo staat bij elke kaart in één zin toegelicht wat je ziet, maar soms leidt dat tot onduidelijkheid. Zoals bij de kaart ‘Percentage van mensen geboren in Europa dat in het buitenland woont’. Je ziet hier de kaart van Europa waarin elk land een kleur heeft die gelijk staat aan een percentage. Gaat het er nu per land om hoeveel van de mensen die daar geboren zijn, er niet meer wonen? Of zien we hoeveel mensen uit dat land niet daar geboren zijn? Wat meer context hier – en ook bij andere kaarten – was beter geweest.
Onze ‘huiscartograaf’ Barend Köbben vindt daarnaast een aantal cartografische keuzes ronduit jammer. Zoals de Web Mercatorprojectie van de kaarten, die bijvoorbeeld ook Google hanteert. Deze projectie leidt tot enorme vervorming op de hogere breedtegraden. Zo lijken Groenland en Canada veel groter dan ze daadwerkelijk zijn. Nu is deze atlas een afgeleide van de website brilliantmaps.com, en webtechnologie maakt een andere projectie lastig (maar niet ondoenlijk). Voor de versie in druk was een andere projectie echter wel prima mogelijk geweest en dat had echt meerwaarde gehad. De vervormende projectie kan een verkeerde indruk van feiten wekken. Bijvoorbeeld bij Groenland: door dit een kleur te geven, wordt ineens een heel groot vlak in de kaart gekleurd, wat de aandacht afleidt van kleinere landen met diezelfde kleur. Dat komt omdat veel kaarten choropleten zijn: per land wordt een waarde uitgedrukt in een lichtere of donkerdere kleur. Dat werkt alleen als het om relatieve cijfers gaat. In de atlas van Wright is dat heel vaak níet zo, waardoor je de kaarten dikwijls verkeerd interpreteert. En dit effect wordt enorm versterkt als je een projectie kiest die niet oppervlaktegetrouw is, zoals Web Mercator.
Ondanks het gevaar van interpretatiefouten is dit toch een zeer vermakelijk boek om cadeau te geven of thuis voor het grijpen te hebben. Het bevat daadwerkelijk bizarre feiten. Blader er eens doorheen, interessante gedachten en gespreksstof gegarandeerd!
Wright, I. (2021). Atlas van opmerkelijke feiten. Briljante kaarten voor nieuwsgierige mensen. Noordboek, 210 p., € 22,50.