De invloed van covid-19 op straat in Amerika

In het autogerichte Amerika heeft corona in korte tijd het straatbeeld veranderd. Rijbanen en parkeerplaatsen zijn opgeofferd om ruimte te maken voor wandelaars, fietsers en klanten van winkels en restaurants. Dit lijkt hét moment om die situatie te bestendigen. Maar niet iedereen profiteert; sommige groepen worden zo (nog meer) buitengesloten.

Sinds maart 2020 houdt covid-19 de Verenigde Staten in zijn greep. Vanwege de noodzaak tot physical distancing en restricties rondom binnenactiviteiten zijn door het hele land straten en openbare ruimtes heringericht. Opeens is er ruimte om buiten te eten, ontstaan nieuwe fietspaden en worden stoepen verbreed. Iets wat vóór covid-19 vrijwel ondenkbaar was. Overal herontdekken mensen de waarde van parken en openbare ruimtes. Ondanks alle negatieve effecten kan het virus dus ook iets moois brengen. De hamvraag is: zullen de veranderingen van blijvende aard zijn?

Wanneer in 2020 de herfst intreedt, worden de eerste outdoor dining areas namelijk alweer opgedoekt. In de winter, met soms extreem lage temperaturen in vooral de noordelijke en oostelijke staten, vergt het heel wat om die buitenruimtes toegankelijk en comfortabel te houden. Bovendien willen lokale middenstanders, die vechten voor hun bestaan, niet inleveren aan bereikbaarheid en parkeergelegenheid. Daarbij vinden sommige burgers het simpelweg niet veilig in de openbare ruimte te wandelen of fietsen. Om blijvende verandering te creëren, lijkt er meer nodig dan alleen fysieke ingrepen. Wat speelt er precies in de straten en openbare ruimtes van de VS?

Open streets

Terwijl president Trump in 2020 op federaal niveau nauwelijks coronabeleid ontwikkelt, heeft zijn opvolger Biden vanaf januari 2021 niet de macht om verder dan op het federale niveau regels door te voeren. Dus zijn vooral de staten aan zet om het coronavirus in te dammen. Elke staat kent een eigen aanpak, waarbij de ene gouverneur veel strikter is dan de andere. Zo is een mondkapje in de meeste staten verplicht, maar niet in Florida, Oklahoma en Zuid-Dakota. De staten stellen regels en beperkingen in, maar kiezen soms ook nadrukkelijk voor economische stimuleringsprogramma’s. Binnen deze kaders voeren de steden en dorpen de daadwerkelijke veranderingen door op straat.

Als de Centers for Disease Control and Prevention (CDC) in maart 2020 adviseren om grote bijeenkomsten en groepen te vermijden, en een ansichtkaart met ‘Presidents Trump’s Coronavirus Guidelines for America’ bij elk huishouden op de deurmat valt, komen de eerste steden en dorpen in actie. Portland (Oregon) sluit de hekken van tien populaire parken om autoverkeer te verhinderen en zo meer ruimte voor social distancing te creëren. Een petitie in Philadelphia (Pennsylvania) leidt ertoe dat de Martin Luther King Jr. Drive dicht gaat voor gemotoriseerd verkeer om ruimte te bieden aan fietsers, hardlopers en wandelaars.

In de maanden erna nemen veel steden en dorpen vergelijkbare maatregelen. Rijbanen en parkeerstroken worden omgebouwd tot open curbs: verbrede wandel- en fietspaden. In woonwijken door het hele land verschijnen open streets en shared streets, met geen of beperkte toegang voor autoverkeer. Hoe langer de pandemie duurt, des te creatiever mensen worden. Seattle (Washington) voert stay healthy streets in, Milwaukee (Winsconsin) organiseert active streets, New Orleans (Louisiana) slow streets en San Francisco (California) play streets. Dit alles in reactie op de aanzwellende stromen fietsers en wandelaars, die al snel leiden tot overvolle trottoirs en wandelpaden. Ook moedigen steden hun burgers aan de fiets te nemen of te gaan lopen om werknemers met essentiële beroepen in staat te stellen veilig met het openbaar vervoer te reizen.

Wanneer de buitentemperaturen in 2020 weer stijgen en de strenge lockdowns versoepeld worden, nemen de meeste lokale autoriteiten maatregelen om de heropening van restaurants, bars en detailhandel te faciliteren. Opnieuw worden er open curbs en open streets ingericht, maar dit keer om ruimte te maken voor curbside pick-up, sidewalk cafes en outdoor table service. Het belangrijkste motief is de lokale economie een duwtje in de rug te geven.

Voor Amerikaanse begrippen zijn de veranderingen vernieuwend en bemoedigend. De waardering voor parken en andere openbare ruimtes groeit. Ook buiten de grote steden worden terrassen een vast onderdeel van het straatbeeld. Er worden fondsen beschikbaar gesteld voor investeringen in de buitenruimte. Wet- en regelgeving blijken van de ene op de andere dag te kunnen worden aangepast om dit alles mogelijk te maken, iets waar sommige locals al jaren voor vechten.

Tijdelijke maatregelen

Door corona ontstaat momentum in de VS om tijdelijke maatregelen om te zetten in blijvende veranderingen op straat. Zo maakt Boston tijdelijke fietspaden tot vast onderdeel van het netwerk in de binnenstad en kondigt burgemeester Bill de Blasio van New York City aan dat het Open Restaurants-initiatief een jaarrond programma wordt. En omdat er dagelijks meer dan vijfduizend voetgangers de eerdergenoemde MLK Jr. Drive in Philadelphia gebruiken – vóór de pandemie waren dat er vijfhonderd – blijft dit een open street tot in ieder geval het voorjaar van 2021. De staat Massachusetts wisselt zijn zomerse subsidieprogramma in voor een Shared Winter Streets and Spaces Grant Program om steden en dorpen met steunbedragen van 5000 tot 500.000 US dollar te helpen pleinen, trottoirs, straten, parkeerterreinen en andere openbare ruimtes in de winter te verbeteren. Projecten die in potentie tot structurele verandering leiden, krijgen voorrang.

Toch is het de vraag hoe blijvend de maatregelen zullen zijn. Wanneer New Haven (Connecticut) in de herfst van 2020 indoor dining weer toestaat, verdwijnen bijna alle voorzieningen voor outdoor dining. Waar de grote steden voldoende publiek en middelen lijken te hebben om restaurants en bars onder winterse omstandigheden draaiend te houden, is dit voor kleine steden en dorpen een stuk lastiger. Zo zijn muziek en alcohol buiten vaak niet toegestaan en zijn de partytenten en tarps (schaduwdoeken) niet bestand tegen het herfst- en winterweer. De grootste barrière blijft echter de auto. Hoewel op veel plekken autoverkeer niet of nauwelijks meer welkom is en de auto zelf uit het straatbeeld is verdwenen, is de infrastructuur daarvoor nog overal aanwezig. Hoe lang zal het duren voor de auto weer de overhand neemt?

Lokale middenstand

Lang niet alle Amerikanen zijn ervan overtuigd dat de auto plaats moet maken voor de fietser, wandelaar, terrassen en meer verblijfsruimte. Dit wordt in de zomer van 2020 duidelijk in Northampton (Massachusetts), dat bekend staat als ‘the most politically liberal medium-size city in the United States’. De stad lanceert in 2019 het project Picture Main Street om de hoofdstraat van het centrum te transformeren in een veilige, gezonde en multimodale omgeving, inclusief en toegankelijk voor zowel bedrijven als de lokale gemeenschap. Van begin af aan zet de stad fors in op community engagement met forums, focusgroepen en enquêtes. In aanloop naar de daadwerkelijke herinrichting van Main Street in 2025 start in de zomer van 2020 een aantal pilots om de coronacrisis te bestrijden. De stad ontvangt bijna 200.000 dollar vanuit het Shared Streets and Spaces Program van de staat om gezond buitenzijn te bevorderen en economische ontwikkeling te stimuleren. Op 18 augustus gaan lokale artiesten en vrijwilligers de parkeerstroken aan weerszijden van de hoofdstraat te lijf met tape, borden en plantenbakken. Ze creëren een verbrede doorgang voor voetgangers en plekken voor outdoor dining en curbside pick-up. Een van de rijstroken wordt een fietspad afgebakend met bloembakken, waardoor de tweebaans hoofdstraat verandert in een eenbaansweg. De pilot moet in ieder geval tot half november duren, is de bedoeling.

Maar nog geen vier weken later komt burgemeester David Narkewicz daarop terug. Op 14 september laat hij de betonnen blokken, plantenbakken, borden en tape weer verwijderen. De reden: 55 ondernemers in de binnenstad hebben protest aangetekend. Een hoofddoel van het covid-19-programma is immers óók om bedrijven te ondersteunen. En die zeggen nu de dupe te worden. Er zijn wel degelijk voorstanders onder winkel- en restauranteigenaren, bewoners, voetgangers en fietsers, maar de negatieve kritiek voert de boventoon. Na een tumultueuze virtuele town hall meeting, die veel lokale ondernemers op de stoep bijwonen, bindt de burgemeester in. Het Picture Main Street-programma loopt door tot 2025, maar begin 2021, het moment waarop ik dit artikel schrijf, ziet de stad Northampton er op een stuk of zes heringerichte parkeerplaatsen na weer precies zo uit als vóór het uitbreken van de pandemie.

Equitable development

De kritiek op de herinrichting klinkt ook uit een andere hoek. In haar blog Safe Streets Are Not Safe for Black Lives schrijft Destiny Thomas, ‘a Black planner and community organizer’, dat goedbedoelde corona-herinrichtingen van de openbare ruimte meer kwaad dan goed kunnen doen. Het gaat er niet alleen om voetgangers te beschermen tegen auto-ongelukken, maar ook tegen racisme en xenofobie. In de pop-up fietspaden en wandelpaden ziet Thomas juist een risico. De snelle oplossingen bieden geen ruimte voor oprechte betrokkenheid en publieke feedback, die nodig is om ieders mening daadwerkelijk te horen. Met als resultaat meer ongelijkheid in plaats van minder.

In The New York Times van 20 juli 2020 trekt Emily Badger dezelfde conclusie op basis van ontwikkelingen in Oakland (California). De stad heeft het autoverkeer aan banden gelegd om meer buitenruimte voor haar inwoners te creëren. Maar volgens Badger sluiten het tempo waarin de veranderingen zijn doorgevoerd en de prioriteiten die daarbij gesteld zijn, bepaalde groepen inwoners buiten die ook vóór de pandemie al slecht vertegenwoordigd werden in het planningsproces. De armere bevolking kan bij gebrek aan een creditcard geen eten to go bestellen en heeft al helemaal geen baat bij outdoor dining. Daarbij komt dat diverse groepen binnen de Amerikaanse bevolking zich niet veilig voelen in de openbare ruimte – ook niet in de heringerichte straten.

In de zomer van 2020 klinkt steeds luider de kritiek dat veel street redesigns vooral ten goede komen aan de meer welvarende, vaak witte, bewoners. Dat wordt bevestigd in Oakland, waar deze groep de online evaluatie over de nieuwe open streets het vaakst invult. Een aantal planologen grijpt covid-19 dan ook aan om te pleiten voor een wezenlijk nieuwe aanpak van ruimtelijke ontwikkeling. Met equity als leidend principe – een term die centraal staat in de Amerikaanse planologieopleiding, maar zich lastig laat vertalen naar het Nederlands. Het doet denken aan gelijkheid, maar equitable development gaat juist uit van de unieke omstandigheden van een plek en investeert op basis daarvan in programma’s en plannen om bestaande ongelijkheden op te heffen en een veilige, gezonde, stimulerende omgeving te creëren.

Zo zijn de dialoog rondom corona en de ruimtelijke antwoorden daarop constant in beweging sinds maart 2020. Door de samenloop van de pandemie, de maatschappelijke onrust rondom George Floyd en de verkiezingen gaat in Amerika de invloed van corona veel verder dan alleen fysieke veranderingen. De vragen wie profiteert, wie beslist, wie toegang heeft en wie wordt uitgesloten, moeten telkens weer gesteld worden en leveren altijd complexe antwoorden op. Het coronavirus legt bloot welke vraagstukken daadwerkelijk spelen in de straten en openbare ruimtes van hedendaags Amerika. Het is te hopen dat Bidens steunpakket ter waarde van 1,9 miljard dollar niet alleen de Amerikaanse economie maar ook een inclusieve ruimtelijke aanpak op gang helpt.

BRONNEN

• Badger, E. (2020, 20 juli). The Pandemic Has Pushed Aside City Planning Rules. But to Whose Benefit? The New York Times. 
• City of Milwaukee (2021). Milwaukee Active Streets.
• City of New Orleans (2021). Slow Streets.
• City of Seattle (2021, 15 april). Stay Healthy Streets. Seattle.gov.
• Commonwealth of Massachusetts (2021). Shared Winter Streets and Spaces Grant Program. Mass.gov.
• Maus, J. (2020, 25 maart). Portland parks bureau bans driving in 10 parks. BikePortland.org.
• MilNeil, C. (2020, 19 augustus). Next Phase of Boston’s ‘Healthy Streets’ Will Make Downtown Bike Lanes Permanent, Advance Projects in Outlying Neighborhoods. StreetsBlog Mass.
• NBC New York (2020, 25 september). NYC Open Streets, Open Restaurants to Become Permanent, Year-Round Initiatives.
• Northampton, Massachusetts. (2021). Picture Main Street.
• Ralph, P. (2020, 24 november). MLK Jr. Drive to remain closed to vehicles through next spring. PhillyVoice.
• San Francisco Municipal Transportation Agency (2021, 7 april). Slow Streets Program.
• Storring, N. (2020, 12 juni). Equitable Development During & After COVID-19: Five Takeaways. Project for Public Spaces.
• The New York Times (2021, 15 april). See Coronavirus Restrictions and Mask Mandates for All 50 States. The New York Times.
• Thomas, D. (2020, 8 juni). ‘Safe Streets’ Are Not Safe for Black Lives. CityLab.
• Wikipedia (2021, 21 maart). Northampton, Massachusetts.
• Wilson, K. (2020, 13 april). Your COVID-19 ‘Sidewalk Wars’ Think Piece is Missing the Point. StreetsBlog USA.