Jamestown, Virginia

Plaatsen van herinnering in de VS

Deze nieuwe, tweemaandelijkse rubriek zoomt in op locaties die het verleden van de Verenigde Staten levend en levendig houden. We starten bij de Britse kolonisten in Jamestown, Virginia.

Voor een deel van de blanke Amerikanen begint de geschiedenis van de Verenigde Staten met de komst van de Britse kolonisten. Zij waren echter niet de eerste Europeanen in ‘De nieuwe wereld’. Afgezien van de Vikingen, die omstreeks 1000 bij Newfoundland neerstreken, vestigden de Spanjaarden zich al eerder in Florida, in het zuidwesten en westen van het Noord-Amerikaanse continent. Terwijl de Fransen zich al genesteld hadden langs de Saint Lawrence-rivier, de Grote Meren en de Mississippi.

Jamestown

De Britten richtten zich aanvankelijk op het gebied rondom Chesapeake Bay, centraal gelegen aan de oostkust en dankzij de vele riviermondingen ook geschikt voor de aanleg van relatief beschutte havens. Jamestown, op een eilandje in de James-rivier, werd in 1607 de eerste permanente Britse nederzetting op het Noord-Amerikaanse vasteland. Rondom Jamestown Fort ontwikkelde zich een nederzetting die nauw gelieerd was aan de operaties van de private Virginia Company of London. De ontwikkeling van Jamestown en de latere kolonisatie van het land eromheen waren dan ook primair een investeringsproject gericht op winst.

De ‘Jamestowners’ arriveerden met drie scheepjes. Zij bleken volstrekt niet voorbereid op een agrarisch bestaan en hadden grote moeite zich de vijandige inheemse bevolking van het lijf te houden. In die strijd vielen vele slachtoffers. Ook de oogsten mislukten en de aanvoer van voedsel, arbeidskrachten en gereedschappen uit Engeland stagneerde. Vooral de barre winter van 1609/1610 zou bekend worden als Starving time en kostte meer dan de helft van de bevolking van Jamestown het leven.

Tabak

De kolonisten kwamen in rustiger vaarwater na het huwelijk van een van de Britse leiders met de dochter van het stamhoofd van de Powhatan-indianen, Pocahontas. Die gebeurtenis zou later sterk geromantiseerd en gedisneyficeerd worden. De grote ommekeer kwam echter met de komst van tabak, meegebracht uit het Caribisch gebied. Dit werd de grote cash-crop waarvoor op grote schaal Afrikaanse slaven werden ingezet. Het landbouwgebied rondom Jamestown breidde snel uit over het vasteland, ook via het plantagesysteem langs de James-rivier. Met de tabaksexport naar Engeland namen ook de lokale scheepsbouw en de handel in en om de haven toe. Eindelijk ging het goed met Jamestown. Maar de relaties met de autochtonen verslechterden, doordat de expansie van de tabaksplantages goeddeels ten koste ging van hun landbouwareaal. Na de dood van het stamhoofd Powhatan stond een nieuwe leider op die korte metten wilde maken met de blanke indringers. Plantages werden in brand gestoken en hun bewoners gedood. Ook Jamestown ging in vlammen op. Gaandeweg moest de Britse Kroon toegeven dat het model van de Virginia Company of Londen had gefaald. De Kroon nam de leiding over en het inmiddels sterk uitgebreide kolonisatiegebied van Virginia werd een kroonkolonie, veelal aangeduid als The Old Dominion. Het verderop gelegen, veiliger Williamsburg werd de hoofdstad, en Jamestown kwijnde langzaam maar zeker weg.

Van het oorspronkelijke Jamestown is weinig meer over. Het sobere archeologische park van Jamestown geeft een indringend beeld van hoe het ooit was, mede dankzij het Jamestown Rediscovery Project, dat de opkomst en ondergang van het stadje zo goed mogelijk tracht te reconstrueren. ‘Historic Jamestown’ is een fraaie plaats van herinnering, waar de eerste Britse activiteiten in de VS levend worden gehouden. De recentelijk geopende attractie Jamestown Settlement, een goed geoliede, commerciële machine, draagt daar nog aan bij, onder andere met een prima museum en de replica’s van de Discovery, Godspeed en Susan Constant, waarmee de Britten destijds de oceaan overstaken.

Noordelijker

In september 1620, ruim tien jaar na de Jamestowners, gingen in Southampton zo’n honderd Britse puriteinen scheep op de Mayflower, om een bestaan in Noord-Amerika op te bouwen. Ook zij hadden een contract met de Virginia Company of Londen afgesloten om – onder condities van de Company – een agrarisch bestaan op te bouwen aan Cheasapeake Bay. Storm op zee dreef deze migranten – later bekend als de Pilgrim Fathers – echter een eind noordwaarts, waarna zij zo’n 1000 km ‘hoger’ aan land kwamen, in Cape Cod Bay. Aan de overzijde van de baai, op het vasteland van het latere Massachusetts, stichtten zij Plymouth Colony. Ze stonden er op eigen benen, bevrijd van de regels en richtlijnen van de Virginia Company. Wellicht werd juist daardoor de weg vrijgemaakt voor de ontwikkeling van anderssoortige relaties tussen de overzeese nieuwkomers en de lokale bevolking. In de loop der tijd zou Plymouth Colony ‘Amerika tot voorbeeld strekken’. 

BRONNEN

• Kelso, W.M. 2008. Jamestown. The buried truth. Charlottesville: University of Virginia Press.
• Meinig, D.W. 1986. The Shaping of America. A Geographical Perspective of 500 Years of History. Volume I, Transatlantic America, 1492-1800. New Haven/London: Yale University Press.
• Norton, M.B. et al. 2014. A People and a Nation. A History of the United States. Boston/New York: Houghton Mifflin Company.
• Pater, B. de & O. Verkoren (red.) 2007. Noord-Amerika. Een geografie van de Verenigde Staten en Canada. Assen: Van Gorcum.
• Southern, E. (Ed.) 2013. The Jamestown Adventure. Accounts of the Virginia Colony. Winston Salem: John F. Blair Publishers.