Koppen vol gevaar op Zuid

Rotterdam-Zuid heeft een reputatie van misdaad en verval. Terwijl de overheid groot inzet op stedelijke en sociale verbeteringen, blijven kranten vooral schrijven over de problemen.

Op Zuid staat niet al te best bekend en is vaak negatief in het nieuws. De wijken ten zuiden van de Maas hebben de reputatie een gevaarlijke plek te zijn, een achterstandsgebied. Al jaren verschijnen er onheilspellende koppen in (online)kranten. ‘Politie komt handen tekort in “gekkenhuis” Rotterdam-Zuid’, kopt Rijnmond in oktober 2019. ‘Met vuisten alleen ga je het hier in Rotterdam-Zuid niet redden’, luidt de titel van een NOS-reportage over steekgeweld onder jongeren in november 2019.

In 2012 presenteerde de gemeente het Nationaal Plan Rotterdam Zuid (NPRZ). Dit beleidsprogramma moet voor verbetering zorgen. Wie regelmatig in Zuid komt, kan met eigen ogen zien dat het stadsdeel wordt vernieuwd. Wat vind je daarover terug in de media? We doken in jaargang 2012 en 2019 van De Telegraaf en de Rotterdamse editie van het Algemeen Dagblad, twee populaire kranten met grote oplages. Hoe schreven zij in deze jaren over misdaad, sociaaleconomische problemen en vooruitgang?

Problemen en vooruitgang

Beide kranten publiceren regelmatig over de sociaaleconomische problemen van de wijken en hun bewoners. Bijvoorbeeld over probleemjongeren, onderwijsachterstanden en de slechte staat van woningen. Dat wordt af en toe flink aangezet met krachtige termen als ‘ondergrens van de samenleving’. De bewoners worden doorgaans beschreven als arme, benadeelde mensen. Zo meldt het AD op 14 september 2019 dat de bewoners van de wijk Carnisse zo hard moeten werken om rond te komen, dat ze helemaal niet bezig zijn met het Songfestival dat bij hen in de buurt moet plaatsvinden. En op 14 november 2019 schrijft de krant dat bewoners uit hun buurt moeten vertrekken omdat hun huizen worden vervangen door duurdere. De journalist zet hen neer als slachtoffers die doen wat ze kunnen om de plannen aan te vechten. Andere groepen, zoals probleemjongeren en drugsdealers, zijn in artikelen duidelijk de schurken.

Wie alleen De Telegraaf of het AD Rotterdam leest, krijgt niet het idee dat er in Rotterdam-Zuid veel positiefs gebeurt. Het Nationaal Plan Rotterdam Zuid wordt net als ander gemeentelijk beleid wel regelmatig genoemd, maar steeds in neutrale bewoordingen, met weinig enthousiasme en soms zelfs met enige scepsis. Zo schrijft een journalist in De Telegraaf van 24 januari 2019 dat het een grote opgave wordt om meer mensen aan het werk te helpen, aangezien het ‘laaghangend fruit’ al is geholpen. Wel schrijven beide kranten in 2019 vaker over het beleid dan in 2012. Dit kan een indicatie zijn van de zichtbaarheid ervan. Maar belangrijke resultaten en hoopvolle vooruitzichten blijven buiten beeld. Een plek van positieve ontwikkeling lijkt Rotterdam-Zuid niet te zijn.

Misdaad

Veel meer, ja zelfs de meeste aandacht besteden de twee kranten aan (zware) misdaad in Zuid. Berichten over overvallen, moorden en steekpartijen voeren de boventoon. In De Telegraaf gaat meer dan de helft van de artikelen in 2012 over criminele incidenten. Zo lees je dat inbrekers in Rotterdam-Zuid vaak erg jong zijn en dicht bij huis toeslaan. Ook doet de krant verslag van de mislukte ontvoering van een kind. De berichten over misdaad zijn meestal kort en feitelijk. Soms is de toon emotioneel, zoals in quotes van bezorgde omwonenden. ‘In Rotterdam-Zuid is elke keer rottigheid. Het maakt me bang’ (AD, 8 november 2019). Voor de lezers wordt al snel duidelijk: Rotterdam-Zuid is een gevaarlijke plek. De focus op misdaad is media eigen. Criminaliteit en gevaar hebben sensationele nieuwswaarde. En helemaal als de berichten aansluiten bij het heersende beeld van een plek. Kranten schrijven veel minder over positieve ontwikkelingen en lokale initiatieven. De omlooptijd waarin een onderwerp nieuws vormt, is te kort om vooruitgang op de langere termijn te duiden. Daarbij staan de populaire kranten niet bekend om gedegen achtergrondverhalen.

Toch is er wat aan het schuiven: het aandeel artikelen over misdaadincidenten in beide kranten is in 2019 kleiner dan in 2012. Bij De Telegraaf is dit aandeel meer dan gehalveerd, bij het AD is de daling beperkter. Het is een van de weinige duidelijke verschillen tussen de kranten.

Rotterdam-Zuid

De krantenberichten gaan allemaal over ‘Rotterdam-Zuid’. Dit is echter een groot gebied, goed voor meer dan een derde van het totale aantal inwoners in de stad. Zuid omvat meerdere wijken en buurten die grote verschillen vertonen. Die komen sporadisch aan de orde in artikelen; over het algemeen wordt alles onder dezelfde noemer geschaard. Een misdaadpleger komt uit Rotterdam-Zuid en niet uit een specifieke wijk ten zuiden van de Maas. Dit versterkt het beeld dat Zuid één pot nat is, een stadsdeel vol criminaliteit en problemen.

Invloed

De artikelen bevatten niet enkel sensatieverhalen, maar bevestigen wel voortdurend een negatief beeld en dat werkt door. Mensen die de afzonderlijke wijken in Zuid niet kennen, zullen deze mijden. Het negatieve beeld in hun hoofd zal dus niet veranderen door eigen, positieve ervaringen. De wijkbewoners zien steeds weer dezelfde soort berichten over hun leefomgeving. Zij kunnen stigmatisering ervaren door de slechte reputatie van hun wijk. Een negatief beeld laat zich niet makkelijk corrigeren. Dat vergt vooral vanuit de gemeente grote marketinginspanningen en rebranding. Dat is niet zozeer de taak van de media: die zijn er om nieuws te brengen, niet om een imago te veranderen. Toch zouden redacties en journalisten zich meer bewust kunnen zijn van hun invloed, door de onderwerpkeuze en de toonzetting van berichten.

Rotterdam-Zuid verandert snel. Mogelijk brengen de verdere uitvoering van het NPRZ en plannen zoals Feyenoord City een omslag teweeg in de reputatie van de wijken en gaan we dat terugzien in kranten. Het kan het duwtje zijn dat woningzoekenden, toeristen en bedrijven de Maas doet oversteken.

Voor in het onderwijs

Ook in de klas is het leuk en leerzaam om berichten uit verschillende soorten kranten over de eigen woonplaats te verzamelen. Leerlingen kunnen zelf artikelen zoeken of vooraf gezochte artikelen bespreken en vergelijken op inhoud en taalgebruik. Vervolgens kunnen ze bespreken welk beeld er blijft hangen van hun woonplaats en in hoeverre dat verschilt van hun eigen beleving.