Lichtvervuiling

Het is je vast weleens opgevallen dat wanneer je op een heldere nacht naar de hemel kijkt, het nogal een verschil maakt waar je je bevindt. Op De Hoge Veluwe kun je de contouren van de Melkweg herkennen, op de Dam in Amsterdam zie je met moeite de Grote Beer. De oorzaak is lichtvervuiling – vooral in stedelijk gebied, rondom glastuinbouw en op industrieterreinen. De grote hoeveelheid licht die daar aanwezig is, reikt tot in de hemel en maakt het ’s nachts lastiger sterren te zien.

Om te achterhalen wat de donkerste plekken van Nederland zijn, kunnen we gebruikmaken van een lichtvervuilingskaart. Data over lichtvervuiling in Nederland worden beschikbaar gesteld door het RIVM. De gegevens zijn te downloaden op de website van het Nationaal Georegister en verzameld door de Suomi NPP-satelliet van de National Oceanic and Atmospheric Administration in de Verenigde Staten. De kaart gemaakt op basis van deze data, is hier afgebeeld en laat interessante patronen zien. De kassen in het Westland springen er logischerwijs uit, maar er zijn meer glastuinbouwlocaties te ontdekken, zoals in Noord-Holland en de Noordoostpolder. De stedelijke gebieden en snelwegen zijn goed te zien en zelfs kleinere dorpen zijn te herkennen. In de Noordzee lichten de ankergebieden voor schepen op, zoals voor de kust bij de havens van Rotterdam en IJmuiden.

Heldere rekenmaat

De verschillen tussen licht en donker zijn groot, dat is duidelijk. Wat dit in de praktijk betekent wanneer je naar de sterren kijkt, is op basis van deze data lastig te zeggen. De beschikbare gegevens zijn uitgedrukt in ‘10-10 Watt per cm2 steradiaal’. Niet echt een rekenmaat waarvan de meeste mensen zich een beeld kunnen vormen. Gelukkig is dit ook anders uit te drukken. Zo heeft het RIVM berekeningen gemaakt die aangeven hoeveel sterren er op een heldere nacht vanaf een bepaalde plek te zien zijn. Al zijn de meest recente data van 2015, deze vertaling werkt beter dan de eerdergenoemde ’10-10 Watt per cm2 steradiaal’. Met het rekenmodel IPOLicht is becijferd dat in de meeste stedelijke gebieden op een heldere nacht tussen de 75 en 300 sterren te zien zijn. In de donkerste gebieden van Nederland kan dit oplopen tot over de 2000.

Als je in Nederland echt goed de sterren wilt kunnen zien, moet je richting het noorden. In 2015 en 2016 hebben twee gebieden, de Boschplaat op Terschelling en het Nationaal Park Lauwersmeer, het label Dark Sky Park gekregen van de International Dark Sky Association. In deze parken zijn afspraken gemaakt om het omgevingslicht te beperken en kun je pas écht goed vanuit een donkere omgeving naar de sterren kijken.