Monding getijderivier

Het centrum van Groningen wordt begrensd door een aantal grachten met namen die verwijzen naar een verleden als bloeiende havenstad. Denk aan Noorderhaven, Turfsingel en Schuitendiep. Het ‘Hoge der A’ en ‘Lage der A’ danken hun naam aan het getij dat via het Reitdiep tot in de stad reikte. Soms moesten de boten aan dit laatste stukje Drentse A aan de hoge kade liggen, soms aan de lage. Het Reitdiep was dus een getijderivier. Ter hoogte van Zoutkamp stroomde de getijdegolf van de Waddenzee via de Lauwerszee twee keer per dag het Groningse land in en uit.

Tot de aanleg van de Provinciale dijk tussen 1874 en 1876 was de overgang van getijderivier naar slenk in de Lauwerszee nog vrij natuurlijk met kwelders en wadplaten. Erosie en sedimentatie van zand, zavel en klei hadden vrij spel. Op basis van oude kaarten is goed voor te stellen hoe het landschap erbij lag toen de Friezen die ten oosten van de Lauwers woonden, in de 8e eeuw richting Dokkum voeren om Bonifatius’ zendingsdrang in te perken. Door de Provinciale dijk veranderde de monding van het Reitdiep van een getijdegeul met eb- en vloedscharen in een vaargeul voor de Zoutkamper vissers. Ook het polderwater van Groningen en delen van Friesland werd via deze geul afgevoerd. De Lauwerszee was de laatste grote zeeboezem van de Waddenzee die werd afgedamd. De Marne, Middelzee en Fivel gingen voor. De Lauwerszee was bijzonder door de in- en uitstromende rivieren, de (Dokkummer) Ee, Lauwers en Reitdiep, met een natuurlijke gradiënt van zoet naar zout. Gelukkig is slechts een klein deel ingepolderd en geeft het Lauwersmeer nog een beetje het beeld van een landschap gevormd door natuurlijke processen. Terug naar het verlengde van het Reitdiep in het huidige Lauwersmeer. Op de topografische kaart en op de recreatiebordjes langs de kant van de weg wordt dit nu aangeduid als de Zoutkamperril. Van de brede getijdegeul rest slechts een ril, Gronings voor ‘smalle ruimte’. Dankzij de goed doordachte landschapsarchitectuur van de Rijksdienst voor de IJsselmeerpolders heeft deze getijderiviermonding zijn aantrekkelijke beeld behouden. Qua natuurlijke processen is er nu meer ruimte voor bodemvorming en vegetatieontwikkeling. Maar voor actieve geomorfologische processen moet je vanuit Groningen toch echt doorrijden richting Lauwersoog om de boot naar Schiermonnikoog nemen.