Satirische geografie

Een boek over de wereld, die zijn er toch al veel? Maar dit zit boordevol satire. Want humor kan helpen om te lezen over onbekende landen, denken de makers. En als je daarover dan toch leest, leer je meteen wat nieuws.

De makers van De Grote Podcastlas (Geografie 2022-6), Hugo, Leon en Max, hebben hun bereik uitgebreid – wel allemaal gelieerd aan de podcast. Zo organiseerden ze een festival en sloten ze op de KNAG Onderwijsdag 2022 het plenaire programma af als pubquiz-hosts. 

Nu ligt er een boek. Ze gingen daarvoor in zee met De Speld, een online nieuwsplatform dat actualiteit op een satirische wijze brengt. Maatschappijkritisch, maar niet zuur, wel de vinger op de zere plek leggend. Dit platform bracht eerder Nederland: het boek uit, heeft een uitgever en het belangrijkste: grappige schrijvers. 

Vijftien landen per week

Elke week leverden podcastmakers Hugo, Leon en Max informatie over vijftien landen aan. Per land een aantal A4´tjes met opvallende feitjes, rariteiten, beruchte personen uit de geschiedenis, malle dictators en fysisch-geografische hoogte- en dieptepunten van het land. Vervolgens gingen de schrijvers van De Speld daarmee aan de slag. Zij schreven een of twee pagina’s vol in de hun bekende stijl. Met een flinke knipoog, soms lomp, vaak grappig. Satire.

De podcastmakers checkten de kopij op inhoud en geografisch gevoel. Ook keken ze naar de grappen. Samen met de schrijvers spraken ze af niet naar onder te trappen. Rijke, welvarende landen kunnen beter tegen een stootje dan landen die al decennialang het bokje zijn. Landen, steden en groepen mensen te kakken zetten, dat hoort erbij, maar onnodig kwetsen hoeft niet. Een aantal grappen haalde daarom de eindstreep niet. Verder moest het heel duidelijk zijn dat het satire is, dat het aangedikt is. Zodat lezers niet gaan twijfelen of iets toch waar zou kunnen zijn.

Het resultaat is meer bedoeld om te informeren dan om te amuseren. Alle dingen die erin staan kloppen. Met hier en daar een overdrijving of een vreemde associatie, waardoor het punt dat ze willen maken duidelijk is. Het koloniale Westen wordt kritisch benoemd en kwesties die in de taboesfeer liggen, komen gewoon op tafel. Elke vlag krijgt een aantal sterren met een korte recensie erbij.

Winston 

Je leest het goed: de podcastmakers hebben mij aangestoken met hun enthousiasme. Toch probeer ik nog kritisch naar het boek te kijken. Allereerst: het is met satire denk ik zo dat je ervan houdt of niet. Je moet het ook doorhebben. Het is satire, maar niet de meest lompe variant. Ik denk dat de meeste mensen er wel een (glim)lach van op hun gezicht zullen krijgen. 

Verder ben ik het met de makers eens dat het boek informatief is. Althans, ik leerde er best veel van. Leuke feitjes over vormen van landen, unieke diersoorten, verborgen bergen, korte en lange grenzen, talen, eetgewoonten. Omdat elk land maar een of twee pagina’s beslaat, is het ook heel behapbaar. 

De grafiekjes en diagrammen met vreemde associaties vind ik heel grappig. Bijvoorbeeld het Venn-diagram bij Zuid-Afrika en de grafiek met populariteit in Ghana, waarin tv-presentator Winston Gerschtanowitz opgenomen is. Helemaal ok is wat mij betreft de kritiek op eigen land. Zo worden Nederlandse plekken vaak ter vergelijking ingezet. Het is wel duidelijk wat de makers van Lunteren, Helmond en Lelystad vinden. Verder kan ik het stuk over Turkije erg waarderen, waarin geologen spreken van ‘democratische erosie’ en (Sint) Nicolaas een hele alinea heeft gekregen. Jammer is dat door de smalle kolommen heel veel woordafbrekingen nodig zijn. Dat gaat storen tijdens het lezen.

De samenwerking tussen De Grote Podcastlas en De Speld gaat door in de wekelijkse column in de Volkskrant. Deze column behelst het ‘paspoort’ van een land dat onlangs in de actualiteit was. Wederom satirisch beschreven.