Aardrijkskundeles van Anton Kanneworff

Aardrijkskundedocenten zijn er in verschillende soorten en maten, én met verschillende motivaties. In deze rubriek interviewt Ton van Rietbergen steeds een andere docent over de passie voor het vak en het onderwijs. Anton Kanneworff, winnaar van de KNAG-onderwijsprijs, vindt dat een 'beste docent' kiezen eigenlijk niet kan maar voelt zich wel vereerd.

In deze rubriek kan de winnaar van de KNAGonderwijsprijs natuurlijk niet ontbreken. Dat deze prijs meer dan verdiend bij Anton Kanneworff terechtkwam, is me na tien minuten al duidelijk. Het aantal activiteiten en commissies waaraan Anton heeft meegewerkt ter promotie van het aardrijkskundeonderwijs, is schier oneindig en de enthousiaste manier waarop hij erover vertelt, laat niemand onberoerd. Hoewel we beiden van mening zijn dat het aanwijzen van ‘de beste docent’ eigenlijk niet kan, zijn we het er ook over eens dat het eervol is en iets om te koesteren.

‘Zelf ben ik vooral tevreden hoe de KNAGcommissie waarin ik zat de lijnen voor het aardrijkskunde onderwijs in havo en vwo heeft uitgezet. De domeinindeling Aarde, Wereld, Gebieden (nu ZO-Azië) en Nederland en Leefomgeving, heeft goed uitgepakt. Vooral de inhoudelijke koppeling van de Aarde (fysische geografie, geologie) aan de Wereld (sociale geografie) heeft gewerkt. Als we kijken naar de wereld om ons heen, waar het dagelijks gaat over globalisering, klimaat- en energieproblematiek, tsunami’s, zeespiegelstijging, migratie, is het eigenlijk gek dat niet iedereen geografie kiest. Vijf jaar geleden dachten we nog dat Turkije wel bij de EU kon, maar nu heeft niemand het daar nog over. En als je kijkt hoeveel moeite we in Europa hebben om de onderlinge tegenstellingen te overbruggen, vraag ik me af of China met alle diversiteit over twintig jaar nog wel één land is. Die dynamiek in ons vak is toch prachtig?

'Onderwijs begint bij mij bij het vakinhoudelijke. Je moet eerst weten waarover je het hebt en echt boven de stof staan. Daarnaast moet je het natuurlijk kunnen overbrengen. Beelden zijn daarbij ontzettend belangrijk, het krijtje is allang vervangen door het digibord. Ik gebruikt graag materiaal uit documentaires, zoals China Blue, Hair India en VPRO-series over Indonesië, Zuidelijke Afrika, Rusland en India. De BBC-serie Earth, the power of the planet is onmisbaar voor het domein Aarde in de bovenbouw. Het belangrijkste is vooral dat kinderen eigenaar van het onderwerp worden. Met boeken waarin leerlingen onderscheid moeten maken tussen ‘zandige klei’ en‘kleiig zand’, zoals ik vroeger nog wel eens moest doen, kom je er niet. In een derde klas heb ik bij lessen fysische geografie over delfstoffen in Nederland een praktische opdracht gegeven. Leerlingen kregen drie weken om zich in een bodemschat te verdiepen. Of het nu ging over schaliegas of steenkool, er kwamen aardige verslagen uit. Ze leren zo veel meer dan met wat droge lessen. De aardrijkskundemethodes zijn trouwens heel goed, zowel didactisch als inhoudelijk.

'Na 31 jaar decanaat ben ik nu weer vooral les aan het geven aan het Hervormd Lyceum Zuid in Amsterdam. Na al die jaren valt me op dat er ook zaken hetzelfde blijven. Verbindingen leggen en contact maken met leerlingen blijven cruciaal. Wat echt veranderde: vroeger stond in het onderwijs het verheffen van de achterblijvers centraal, nu wordt verwacht dat we differentiëren en de uitblinkers in beeld brengen.

'“Je moet luier worden, Anton”, adviseerde een trainer van het CPS me in het kader van nascholing. Ik probeer me eraan te houden, maar afl eren van een lesstijl is moeilijk.

'Ik zou wel graag wat beter op de hoogte worden gehouden van de nieuwste relevante geografieliteratuur. Welke tien boeken moeten we echt in de mediatheek hebben staan? Tot slot kan ik het niet laten de IDFA-documentaire Vivan las Antipodes aan te raden, want dat is echt pure geografie. Je ziet Argentijnen dansend naar bed gaan en Chinezen met hun kippen en varkens aan de dag beginnen. Schitterend!'