Taos Pueblo (New Mexico)

Voor de oudere tv-kijkers heeft ‘Taos, New Mexico’ wellicht nog een bekende klank. Tussen 1970 en 1977 (en vele herhalingen daarna) speelde acteur Dennis Weaver immers de hoofdrol in de serie McCloud, over de gelijknamige politieman uit Taos New Mexico, die meehielp bij de misdaadbestrijding in New York City. Uiteraard gezeten op een paard, met cowboyhoed en dito laarzen. Het huidige Taos ligt zo’n 80 km ten noorden van New Mexico’s hoofdstad Santa Fe, telt ongeveer 6000 inwoners en vormt het administratieve en verzorgende centrum van Taos County, met zo’n 35.000 inwoners en een bevolkingsdichtheid minder dan 1 persoon/km2.

Pueblo

Enkele kilometers ten noorden van Taos ligt Taos Pueblo, een van de nederzettingen van de Pueblo (native Americans), die zich tussen het jaar 900 en 1300 vestigden in de regio. Ooit waren er zo’n zestig tot achtig Pueblo-dorpen in de streek. Daarvan zijn er nog maar zeventien over. De Pueblo-dorpen behoren tot de oudste bewoonde nederzettingen van de Verenigde Staten.

Veel van de huidige 75.000 Pueblo wonen en werken inmiddels in de grote steden van New Mexico en Arizona. In de Pueblo-dorpen in het noordwesten van New Mexico wordt echter nadrukkelijk vastgehouden aan de traditionele Pueblo-cultuur en -taal, die ook dagelijks worden belééfd.

De Spaanse tijd

Aanvankelijk, zo wil het verhaal, zochten de Spanjaarden in het westen van de Verenigde Staten naar het goud van ‘De Zeven Steden van Cibola’, een mythe die talloze hoofden op hol bracht. In het noordwesten van New Mexico trof men inheemse dorpen met sedentaire akkerbouwers, ambachtslieden en handelaars. Indachtig de Spaans-feodale traditie van die tijd werden de natives die op de Spaanse landerijen leefden, beschouwd als lijfeigenen, die herendiensten moesten verrichten en een deel van hun oogst als belasting aan de landheer moesten afstaan.

De Pueblo hadden daar grote moeite mee en uiteindelijk leidden de brute Spaanse reacties tot grootscheeps gewapend verzet: de Pueblo Revolt in 1680. De verzamelde Pueblo-strijdmacht van leider Po’Pay wist de Spanjaarden meermaals te verslaan. De bezetters gaven niet op en keerden terug, maar hun heerschappij in de regio ging nooit meer zo ver als voorheen.

Na de terugtocht van de Spanjaarden uit Amerika brak een rommelige periode aan voor het Pueblo-volk. De Lousiana Purchase in 1803 (de overdracht van Frans grondbezit aan de Verenigde Staten, zie Geografie september 2019) en de dominantie van de VS brachten echter rust. Al werd de Pueblo-bevolking herhaaldelijk ‘gemaand tot meer inschikkelijkheid’.

Heden

Sinds WOII is er voor de Pueblo-bevolking veel verbeterd. Zo beschikken de zeventien Pueblo-dorpen in New Mexico nu over ruime autonomie, ook op het omringende platteland. En de opkomst van het toerisme vergrootte de bestaanszekerheid van de dorpsbewoners aanzienlijk. Ook elders gloorde erkenning voor de Pueblo-bevolking. Zo werd in 2015 in Washington DC in de omloop (Rotunda) van het Congresgebouw een marmeren standbeeld onthuld van Po’Pay, de geestelijk vader van de Pueblo Revolt, die zijn krijgsplan smeedde in Taos Pueblo. 

Taos Pueblo  

Het traditionele dorp Taos Pueblo ligt in een weidse vallei, in de schaduw van Wheeler Peak, de hoogste berg van New Mexico (4005 m). Al van verre zie je de traditionele gestapelde huizen, gebouwd met adobeblokken (een mengsel van water, klei en stro, dat in houten vormen wordt gedroogd door de zon). Bakstenen of beton kom je er niet tegen. Heel wat woningen worden nog steeds bereikt per ladder. Oorspronkelijk waren de huizen om veiligheidsredenen alleen toegankelijk via een dakopening. Bewoners en bezoekers moesten dus omhoog via een ladder, die bij gevaar opgetrokken kon worden. Destijds konden pijlen of speren weinig uitrichten tegen de ‘adobeforten’ met hun dikke muren. Intussen zijn er heel wat deuren geplaatst, niet alleen bij toeristenwinkeltjes. Je ziet in het dorp ook geen bovengrondse elektriciteitsleidingen. Op last van de tribale dorpsraad zijn elektriciteit (ook zonnepanelen) en waterleiding in het dorp verboden. In Taos Pueblo lopen mensen dus naar de pomp en gebruiken ze olielampjes.

Het katholicisme is dé religie in Taos Pueblo, als overblijfsel van de Spaanse missies. Het meermaals herbouwde kerkje van San Geronimo is daarvan het bewijs. Tegelijkertijd spelen de inheemse culturele en spirituele tradities een grote rol, bijvoorbeeld via rituelen en ceremonieën. Toeristen krijgen allerlei beperkingen opgelegd in gedrag en bewegingsvrijheid. Er gelden kledingvoorschriften, je mag je stem niet verheffen en diverse plekken zijn verboden terrein. Voor fotograferen en filmen heb je een vergunning nodig en de tribale politie kan optreden tegen stiekem plaatjes schieten vanuit de auto. Bepaalde rituelen zijn toegankelijk voor bezoekers, maar soms gaat het dorp ook op slot voor buitenstaanders. Van tevoren informeren is dus aanbevolen.

De sfeer, de kalmte en de vriendelijkheid maken het bezoek aan Taos Pueblo of een van de andere Pueblo-dorpen tot een ware belevenis, die ver uitstijgt boven Been There, Seen This, Done That, Got the T-Shirt. En het fraaie werk van lokale ambachtslieden, nog steeds pottenbakkers, wevers en sieradenmakers, getuigt van excellent vakmanschap. Overigens ligt aan de andere kant van de Wheeler Peak de Taos Ski Valley, een modern vakantieresort, van alle gemakken voorzien. Een groter contrast is amper denkbaar.

BRONNEN

• Bodine, J.J. (2007). Taos Pueblo. A Walk Through Time. Tucson (AZ): Rio Nuevo Publishers.
• Dozier, E.P. (1970). The Pueblo Indians of North America. New York: Holt, Rhinehasrt & Winston Inc.
• Dunbar-Ortiz, R. (2014. An Indigenous Peoples’ History of the States: Revisioning American History. Boston: Beacon Press .
• Kessel, J.L. (2008). Pueblos, Spaniards and the Kingdom of New Mexico. Norman (OK): University of Oklahoma Press.
• Mays, B. (1992). Indian Villages of the Southwest. A Practical Guide to the Pueblo Indian Villages of New Mexico and Arizona. San Francisco: Chronicle Books.
• Resendez, A. (2017). The Other Slavery:  The Uncovered Story of Indian Enslavement in America. Boston: Mariner Books.
• Weber, D.J. (2009). The Spanish Frontier in North America (The Brief Edition). New Haven, Yale University Press.