In januari verscheen Free the map, een boek waarin Henk van Houtum pleit voor een ‘andere’ cartografie. Zijn oproep is niet nieuw. Maar nu illustreert hij dat met bijzondere nieuwe kaarten en handvatten om hier zelf mee aan de slag te gaan.

Impressie van het lustrumcongres

Geografie was, is en blijft een zeer breed, multidisciplinair en alsmaar veranderend vak. Maar ook met een aantal constanten. Zoals Rob van der Vaart schreef in de inleiding van het jubileumnummer van Geografie, greep het KNAG in 1983 ‘het honderdjarig bestaan vooral aan om zichzelf in de kijker te spelen als een club die bijdraagt aan het maatschappelijk debat’ en gingen ‘maar liefst twee van de drie lustrumactiviteiten over de Derde Nota Ruimtelijke Ordening’.

Kaarten tonen in één oogopslag een veelheid aan data en helpen ruimtelijke patronen te ontdekken. Daarbij is zelf een kaart maken makkelijker dan ooit. Maar kaarten zijn meer dan neutrale visualisaties, zoals weer bleek bij de recente discussie rond ‘De Stikstofkaart’ (Geografie januari 2023). Aandacht in het onderwijs voor een kritisch cartografisch perspectief is daarom belangrijker dan ooit. 

Jim Enote legt uit hoe de Zuni, de indianenstam waartoe hij behoort, hun land en cultuur in kaart hebben gebracht. Het interessante van zijn verhaal is vooral wat ze niét hebben gedaan: geen GPS, smartphones of computerkaarten. Geen mensen van buiten die het eigene van de Zuni naar een Westerse kaart vertalen, maar afgevaardigden uit de gemeenschap die de vertellingen en mythen van de Zuni omzetten in kleurrijke kunstwerken.

In Geografie juni 2013 hield Henk van Houtum een pleidooi voor een wederopstanding van de creatieve, bewust subjectieve cartografie, bevrijd van de ketenen van commercie en technologie, door hem gedoopt tot Hermes-cartografie. Barend Köbben en Jan Willem van Eck menen dat die allang bestaat en de laatste jaren tot bloei is gekomen, juist dankzij de technologische ontwikkelingen in de lokalisatie, Open Data en het programmeerbare web.

 

Komend voorjaar gaat er iets ongebruikelijks gebeuren. Alle middelbare scholen in Nederland ontvangen een pakje uit Groningen van Noordhoff Uitgevers met daarin een set atlassen voor in de klassen en de mediatheek. Er zit geen acceptgirokaart bij. Dat is niet omdat Noordhoff ineens een charitatieve instelling is geworden; zo goed gaat het niet in de uitgeverswereld. Het gebeurt omdat het ministerie van LNV, de gemeente Rotterdam en Rijkswaterstaat in de buidel hebben getast om deze gift mogelijk te maken. Het is ook niet zomaar een atlas, het gaat om de atlas van Neerlands trots: De Bosatlas van Nederland Waterland.

Een valkuil die waarschijnlijk de meeste slachtoffers maakt, betreft de data. Nog niet zo lang geleden was het vaak lastig aan data te komen om kaarten op te baseren. In deze tijd van Wikipedia en Web 2.0 lijkt het wel of op elke digitale straathoek data in overvloed te krijgen zijn. Maar als er iets duidelijk geworden is uit de recente ophef over de IPCC klimaatrapporten, is het wel dat veel data nog niet hetzelfde is als de goede data. Welke data moet je kiezen en wat betekenen de data eigenlijk?