Veel Zuid-Duitsers beschouwen Donaueschingen als de bron van de Donau. In die stad vloeien de Breg en de Brigach samen, twee bronrivieren die ontspringen in het Zwarte Woud. De Donau is een aantal veel hoger gelegen bronrivieren kwijtgeraakt, maar bezit er nog steeds een aantal. De échte bron van de Donau moet daar dus liggen.

Op de slotconferentie Klimaat voor Ruimte afgelopen december barstte het van de praktische ideeën voor aanpassingen aan het veranderende klimaat. Ook scholen kwamen met creatieve oplossingen.

De Berg van Vuur, de Merapi, zaaide in november 2010 dood en verderf in de vruchtbare en dichtbevolkte regio rond Yogyakarta op Java. Van de 130 actieve vulkanen in Indonesië verkeerden er 20 in alarmfase 2 of hoger. De Merapi bereikte fase 4, twee andere zitten in alarmfase 3. Niet eerder waren zo veel vulkanen tegelijk onrustig. Tellen we daar de vele aardbevingen bij op, waaronder de rampzalige op Tweede Kerstdag 2004, dan is duidelijk dat de Indonesische eilandenboog een van de gevaarlijkste gebieden op aarde is.

Er valt een korte heftige tropische bui. De regen maakt poppetjes in de plassen. Al snel vormt de straatgoot een brede waterstroom. ‘Oh, dat was niks’, zegt de taxichauffeur een dag later. ‘Vorige week stond een kwart van Paramaribo onder water. In veel straten kon ik niet meer rijden. Het water stond er kniehoog.’

Wij weten niet beter of de Rijn ontspringt in de Alpen. Maar uit grind- en zandafzettingen valt af te leiden dat hij zo’n 24-34 miljoen jaar geleden mogelijk begon in de Eifel en dankzij tektonische bewegingen zijn tentakels geleidelijk uitstrekte naar het zuiden en westen. Ook de benedenloop was bepaald niet standvastig en wandelde miljoenen jaren terug heen en weer tussen Bretagne en Terschelling.

In de buurt van de Oberalppas, bij de Tomasee op 2345 meter hoogte, hangt een bronzen bordje met daarop ‘Rheinquelle, 1320 km bis zur Mündung’. Veel wandelaars ondernemen de tocht naar dit idyllische meertje, maar lopen ze wel goed? Als we uitgaan van wat je op school bij aardrijkskunde leert, ligt de bron nog zuidelijker.

Een special over de Rijn kan letterlijk alle kanten opgaan. Naar de bron en dwars door het omvangrijke stroom gebied dat delen van maar liefst negen landen beslaat. Met een duik in de geologische geschiedenis, waarbij de Rijn haar loop vele malen verlegde en dat nu nog zou doen als we haar niet hadden ingesnoerd met kribben, dijken, sluizen en kanalen. Anno 2010 krijgt de Rijn weer meer ruimte, in verband met hoogwaterbeheer, maar ook om het zwaar beproefde ecosysteem enigszins te herstellen. 

We wandelen langs het stuwmeer van Pigniu nabij het dal van de Vorder Rhein. De oevers bestaan uit steile kalksteenrotsen. Er zitten witte vlekken in, fossiele koralen. Hoe kan dat, zo hoog in de bergen? Eens, 140 miljoen jaar geleden, golfde hier dus een tropische zee.