Op Daltonschool Klaverweide in Noordwijk is vrijdag 27 september de schrijver Marc ter Horst totaal verrast met het winnen van de Glazen Globe, de prijs voor het beste geografische jeugdboek, voor zijn boek Palmen op de Noordpool. 

Denken vanuit perspectieven

Mile wide, inch deep… Aardrijkskunde heeft met heel wat vooroordelen te kampen. Onterecht, want het huidige curriculum is verre van oppervlakkig. Het vak houdt zich bezig met complexe vraagstukken, zoals klimaatverandering, hazard management en ongelijkheid. Maar hoe krijg je leerlingen zover daar gemotiveerd in te duiken? 

Het is een heftig onderwerp: de Noordpool en het smelten van ijskappen en gletsjers. Discussies en debatten worden hierover gevoerd en dat is terecht, het is een onderwerp dat ons allemaal aangaat. In Nederland in verband met zeespiegelstijging en in het algemeen als gevolg van klimaatverandering. Hoe reageren we op zulke veranderingen? Kunnen we voorkomen dat de Noordpool helemaal smelt? Of zijn de zogenaamde tipping points al gepasseerd en verandert de natuur binnenkort van een vriend in een vijand? Om deze vragen te beantwoorden moeten we ook veranderingen in het verleden bestuderen. Vulkanische as gevonden op Spitsbergen helpt ons daarbij.

Het afgelopen jaar kampte het westen van Noord-Amerika, van Alaska tot Californië, met enorme bosbranden. Branden van die schaal worden ‘het nieuwe normaal’, riepen de gouverneurs van Californië en Brits-Columbia. Klimaatverandering speelt een rol, maar is niet de enige en wellicht ook niet de belangrijkste factor.

Proeftuin voor betrokkenheid

Al direct na de aftrap van de profielwerkstukken dienden de eerste leerlingen zich aan met hun plannen. Ik was reuze benieuwd, maar het bleek toch weer de bekende riedel: vulkanen, aardbevingen, klimaatverandering enzovoorts. Dit moest anders, maar hoe? Het antwoord vond ik in de guerrillageografie.

De Utrechtse vakgroep Fysische Geografie is wereldwijd de beste, volgens het Center for World University Rankings. Het onderzoek naar processen aan het aardoppervlak en wereldwijde watervoorraden is van groot belang, zeker in deze tijd van klimaatverandering en bevolkingsgroei.

Vanaf nu kan het Wereldbodemmuseum van het bodeminformatie-instituut ISRIC in Wageningen ook virtueel worden bezocht. Het museum heeft een werelddekkende collectie bodemprofielen. Deze 3d-profielen of monolieten worden gebruikt om de bodemvorming aan bezoekers uit te leggen. Ook maken zij het belang van de bodem overal ter wereld duidelijk voor bijvoorbeeld de wereldvoedselvoorziening of de klimaatverandering, en geven zij informatie over de culturele waarde ervan.

Recente onderzoeken in Utrecht en Wageningen op basis van hydrologische simulatiemodellen lijken erop te wijzen dat de mens – meer nog dan klimaatverandering – grote invloed heeft op de ontwikkeling van droogtes in de toekomst.

Door de dooi van permafrostbodems komen gigantische koolstofvoorraden vrij. Bacteriën kunnen deze omzetten in CO2 en methaan, waardoor de klimaatopwarming de komende eeuwen enorm toeneemt.

In 1993 en 1995 steeg het waterpeil in de grote rivieren tot verontrustende hoogte. In 1995 was zelfs sprake van een bijna-ramp: een kwart miljoen mensen en één miljoen dieren moesten worden geëvacueerd. Vanwege de klimaatverandering blijft de hoogwaterproblematiek urgent. De overheid werkt aan een duurzame oplossing met Ruimte voor de Rivier.