De Antillen in drieën: geografie, geologie en tektoniek

Op 10 oktober 2010 veranderde de staatkundige structuur van het Koninkrijk der Nederlanden ingrijpend. In het Europese deel ging die datum voor de meeste Nederlanders ongemerkt voorbij. Maar voor de overzeese bewoners was dat anders. Het Statuut van het Koninkrijk der Nederlanden uit 1954 verdween en de Nederlandse Antillen hielden op te bestaan. Aruba, Curaçao en Sint Maarten werden naast Nederland drie zelfstandige landen binnen het Koninkrijk. Bonaire, Sint Eustatius en Saba werden als drie bijzondere gemeenten een deel van Nederland en heten nu Caribisch Nederland.

Geografie

De geografische indeling van de zes Caribische eilanden is weer anders: Aruba, Curaçao en Bonaire behoren tot de Benedenwindse en Sint Maarten, Sint Eustatius en Saba tot de Bovenwindse Eilanden. Deze indeling heeft te maken met de overheersende noordoostpassaat. De ABC-eilanden liggen voor de kust van Venezuela. Aruba ligt het dichtst bij het vasteland van Zuid-Amerika en tevens op het continentaal plat. De kleine SSS-eilanden behoren tot de boog van de Kleine Antillen. Ze liggen op 900 kilometer afstand van de Benedenwindse Eilanden, dus in noordoostelijke richting: dat is ‘boven de wind’.

Geologie

Alle zes eilanden hebben een vulkanische ondergrond, maar op de SSS-eilanden is het vulkanisme aan de oppervlakte het best zichtbaar en dan vooral op Saba en Sint Eustatius. Op de ABC-eilanden liggen ook deels stollingsgesteenten aan de oppervlakte, maar die moet je weten te herkennen, anders kijk je er zo overheen. Op Aruba is de deels vulkanische oorsprong nog het gemakkelijkst zichtbaar aan de gesteenten. Zelfs de mooie verschijnselen die horen bij gebergtevorming, zijn op dit relatief kleine eiland aanwezig.

Alle zes de eilanden hebben kalksteenafzettingen afkomstig van koralen. Dit illustreert goed de tropische liggen van de zes eilanden.

Tektoniek

De Bovenwindse en Benedenwindse Eilanden liggen op de Caribische plaat. Dit is bepalend voor hun geologische geschiedenis. De plaat is nog steeds in beweging. Mede daardoor zijn alle gesteenten op de zes eilanden relatief jong.

Drieluik

Op basis van de verschillende ligging en geologie kun je de zes eilanden in drie groepen verdelen: (1) Aruba, (2) de SSS-eilanden en (3) Curaçao en Bonaire. In het vierluik ‘Geologie van de Antillen’ gaan we hier dieper op in.