De Eerste Hollandsche schoolkaart van de Zuid-Afrikaansche Republiek. De gouden aanraking

In het november/decembernummer beschreef Lowie Brink hoe Nederlanders het initiatief namen tot de schoolwandkaart van de Zuid-Afrikaansche Republiek (1892). De vondst van diamanten en goud in de jaren 1860 en 70 luidde het einde van de Boerenrepublieken in. De kaart werd nog aangepast, maar was in 1902 passé. Een gevoel van stamverwantschap met de ‘Afrikaner neven’ maakte gaandeweg plaats voor de Nederlandse anti-Apartheidsbeweging.

De vondst van diamanten bij Kimberley begin jaren 1860 trok de aandacht van gelukzoekers maar ook van Engeland. De diamantvelden werden daarna ondanks claims van Oranje Vrijstaat aan de Engelse Kaapkolonie toegewezen. De vondst van goud in diverse delen van Transvaal vanaf de jaren 1870 bleef echter voorlopig buiten bereik van de Engelsen. Vooral de goudvondst in 1886 in de Witwatersrand, een bergrug ten zuiden van Pretoria die de waterscheiding vormt tussen de Vaal en de Limpopo, was sensationeel. ‘De Rand’ werd het grootste goudproducerende gebied ter wereld. Het transformeerde Transvaal van een arm in een rijk land en schudde de Boeren wakker. Opeens was er geld voor de aanleg van spoorwegen en telegraaflijnen. Door het gebrek aan bevaarbare rivieren waren de spoorwegen economisch van levensbelang voor het transport van en naar de goudvelden. De spoorweg van Pretoria naar het Portugese Lourenço Marques aan de Indische Oceaan, die in 1895 open ging, was daarnaast van groot politiek en militair belang. Deze ‘Oosterlijn’ maakte voor het eerst een niet door de Britten gecontroleerd contact met de buitenwereld mogelijk en was een oude droom van Kruger en Leyds.