Louisiana's plantagewoningen

Tussen 1682 en 1762 maakten de Fransen de dienst uit in ‘La Louisiane Française’, een uitgestrekt gebied tussen de Grote Meren en de Golf van Mexico (zie voor een kaartje Geografie september 2019). Na de Louisiana Purchase (1803) werd La Louisiane Française Amerikaans, inclusief het Franse suikerrietplantagebied in de huidige staat Louisiana. Franse kolonisten hadden het op slavernij gebaseerde plantage systeem geïmporteerd uit ‘hun’ West-Indische eilandbezittingen. De Amerikaanse agrarische elite nam de meeste Franse plantages over en breidde het feodale productiesysteem nog aanzienlijk uit, inclusief de import van grote aantallen tot slaaf gemaakten uit West-Afrika.

Afgelegen

Meestal bevonden de suikerrietplantages zich ver van de  stedelijke centra, in moeizaam ontsloten gebieden. De bedrijfsgebouwen, suikermolens en overslagpunten lagen aan ondiepe riviertjes voor aan- en afvoer met platbodems. De kaart geeft een beeld van de ruimtelijke spreiding van de plantages, die duidelijk gekoppeld is aan waterverbindingen. De plantages aan de Mississippi, ruwweg tussen Baton Rouge en New Orleans, waren in het voordeel, ook omdat zij profiteerden van de oude Mississippi River Road, die langs de rivier liep.

Status

De eerste plantagewoningen waren relatief eenvoudig, opgetrokken uit ter plekke gekapt hout en lokaal vervaardigde bakstenen. Gaandeweg moest de plantagewoning meer comfort bieden én de rijkdom/status van de eigenaren uitdragen. Er volgden ingrijpende verbouwingen, bijvoorbeeld een extra verdieping, een imposante ontvangsthal, meer en grotere kamers, en veranda’s. In het drukkende, subtropische klimaat hielden deze porches de kamers erachter wat koeler en het was er goed toeven in de avond. Er werden zelfs veranda’s rondom de hele woning gebouwd, wrap around porches, óók op de eerste verdieping. In de Amerikaanse periode ging het verfraaiingsproces verder.

Zo werden de woningen aangepast aan de destijds populaire neoklassieke bouwstijlen, waarbij ook nieuwe vleugels werden gebouwd en de interieurs geheel gerestyled. Griekse zuilengalerijen, nog grotere ontvangstruimten en gastenkamers, ruime eet- en balzalen, indrukwekkende trappenhuizen werden de norm, net als (uit Europa geïmporteerde) stijlmeubelen, draperieën, schilderijen, tapijten en beelden.

Na de burgeroorlog

De levensstijl van de planters en hun gezinnen werd goeddeels mogelijk gemaakt door slavernij. De emancipatie van de tot slaaf gemaakten was dan ook een enorme bedreiging voor de economische (en politieke) positie van de zuidelijke agrarische elite. De Amerikaanse burgeroorlog draaide hoofdzakelijk om deze kwestie: het agrarische Zuiden, dat meende niet zonder slavernij te kunnen, verloor uiteindelijk van het Noorden, dat inzette op industrialisatie, en de uitbreiding van de slavernij een halt wilde toeroepen. Met de afschaffing van de slavernij in december 1865 was het feodale productiesysteem van de suikerrietplantages niet langer houdbaar. In de 19e eeuw leidden schaalvergroting en mechanisatie tot aanzienlijk minder, maar fors grotere suikerrietplantages. Veel bestaande ondernemingen werden samengevoegd, waarbij de meeste plantagewoningen werden verkocht aan instellingen of particulieren, met een flink stuk grond eromheen.

Bezoek

In een wijde cirkel rondom New Orleans en Baton Rouge zijn nu nog fraaie plantagewoningen en tuinen te bezoeken. Touroperators bieden excursies aan, maar je kunt ook zelf op pad gaan met een huurauto. Tot voor kort ging een rondleiding in heel veel  plantagewoningen om de familie, de grandeur en de rijke inrichting. Er werden amper woorden gewijd aan de tot slaaf  gemaakten, dikwijls ook niet over hun woningen, het kerkje, de laad- en loskade op hetzelfde terrein. In dat opzicht heeft men bijgeleerd; het slavenverleden komt inmiddels wel mondjesmaat ter sprake. Op de Whitney Plantation is het anders. Daar gáát het over de slavernij. Een bezoek aan enkele goed gekozen, niet ver van elkaar gelegen plantagewoningen is en blijft een geweldige, ook vormende, ervaring. Louisiana’s plantagewoningen: topplaatsen van herinnering!

BRONNEN

• Arrigo, J. 1991. Louisiana’s Plantation Homes. The Grace and the Grandeur. Stillwater (MN), Voyageur Press.
• Fox-Genovese, E. 1988. Plantation Household. Black & White Women of the Old South. Chapell Hill (NC), University of North Carolina Press.
• Follett, R. 2017. The Sugar Masters: Planters and Slaves in Louisiana’s Cane World, 1820-1860. Baton Rouge,(LA)  Louisiana State University Press.
• Norton, M.B., D.M. Katzman, P.D. Escott et al. 1998. A People and a Nation. A History of the United States. Boston/New york, Houghton Mifflin Company.
• Osman, L & S. Brooke 2010. Great Houses of the South. New York, Rizzoli International Publications.
• Pater, B. de & O. Verkoren (red.) 2007. Noord-Amerika. Een geografie van de Verenigde Staten en Canada. Assen, Van Gorcum.
• Vlach, J.M. 1993. Back of the Big House: the Architecture of Plantation Slavery. Chapel Hill (NC), University of North Carolina Press.