Voorbij Bonn verbreedt het Rijndal zich en stroomt de Rijn de Nederduitse Laagvlakte binnen. Vroeger slingerde de rivier hier met talrijke meanders door het laagland. Net als in de Boven-Rijnse Laagvlakte is de rivier hier op vele plaatsen rechtgetrokken en in een vast rivierbed geperst. Doordat de dijken hier echter verder van de rivier liggen kan de Rijn er bij hoogwater verder uitzetten. Hier stroomt de Rijn langs het belangrijkste industriegebied van Duitsland, het Ruhrgebied. Als de Rijn bij Spijk Nederland binnenstroomt is de rivier zo’n 700 meter breed.

Alwéér lazen we in de media over een vulkaanuitbarsting, ditmaal van de IJslandse Eyjafjallajökull. Het mag dan een rustige exemplaar zijn, hij legde het Europese vliegverkeer volledig lam. De laatste uitbarsting in 1821 duurde twee jaar. Hoe lang gaat deze eruptie ons nog bezighouden?

Wij weten niet beter of de Rijn ontspringt in de Alpen. Maar uit grind- en zandafzettingen valt af te leiden dat hij zo’n 24-34 miljoen jaar geleden mogelijk begon in de Eifel en dankzij tektonische bewegingen zijn tentakels geleidelijk uitstrekte naar het zuiden en westen. Ook de benedenloop was bepaald niet standvastig en wandelde miljoenen jaren terug heen en weer tussen Bretagne en Terschelling.

Een special over de Rijn kan letterlijk alle kanten opgaan. Naar de bron en dwars door het omvangrijke stroom gebied dat delen van maar liefst negen landen beslaat. Met een duik in de geologische geschiedenis, waarbij de Rijn haar loop vele malen verlegde en dat nu nog zou doen als we haar niet hadden ingesnoerd met kribben, dijken, sluizen en kanalen. Anno 2010 krijgt de Rijn weer meer ruimte, in verband met hoogwaterbeheer, maar ook om het zwaar beproefde ecosysteem enigszins te herstellen. 

Van de eeuwenoude joodse gemeenschap in Jemen, die begin vorige eeuw ruim 60.000 zielen telde, zijn nog 250 joden over. Naast bedreigingen door Huthi-rebellen en al Qaeda-extremisten zijn er ook problemen binnen de eigen gemeenschap. Rabbi Yahya peinst er echter niet over om te vertrekken: ‘Wij zijn Jemenieten en we blijven hier.’

In de buurt van de Oberalppas, bij de Tomasee op 2345 meter hoogte, hangt een bronzen bordje met daarop ‘Rheinquelle, 1320 km bis zur Mündung’. Veel wandelaars ondernemen de tocht naar dit idyllische meertje, maar lopen ze wel goed? Als we uitgaan van wat je op school bij aardrijkskunde leert, ligt de bron nog zuidelijker.

Oldambt verdrinkt in marktdenken

De fusiegemeenten rondom de leeg blijvende Blauwestad zetten in op alwéér een nieuw imago om de stagnatie in de regio te doorbreken. Oldambt wil met slogans over water, wijdsheid en pionieren tot de verbeelding spreken. Maar een Oldambt ontdaan van verbeelding, dat van oudsher optimistisch en creatief omgaat met de beschikbare middelen, door en voor de bewoners lijkt een passender format.

De loop van rivieren in het lage Nederland werd niet alleen bijgestuurd door klimaatveranderingen met koude en warme perioden, zeespiegelstijgingen en overstromingen, maar ook door tektonische bewegingen – hoe bescheiden ook.

Landschapsontwikkeling stuurt rivierverruiming

Vanwege de klimaatverandering moet de Rijn straks 18.000 m3 water kunnen afvoeren – een vijfde meer dan nu. Rijkswaterstaat wil de rivieren meer ruimte geven door kribben te verlagen, dijken terug te leggen en nevengeulen te graven. De vijftien gemeenten langs de Waal, die tweederde van het Rijnwater afvoert, willen echter niet dat de rivierverruimingsprojecten de ontwikkeling van het (buitendijkse) gebied dicteren. Zij begonnen in 2006 met het project WaalWeelde, een mooi voorbeeld van integrale gebiedsontwikkeling van onderop.