Voor 2020 wisten maar weinig mensen dat China een stad genaamd Wuhan heeft. Toch stond deze stad, die eigenlijk uit drie steden bestaat, al in 1655 in een atlas die in Europa ruim verspreid werd. Jezuïeten deden in die tijd tijdens bekeringsmissies veel geografische kennis op, zodoende leerde men in Europa toen al over gebieden ver weg.

Ook in Nederland hebben we steden die uit de schaduw mogen treden. Zeker nu je buitenlandse zomervakantie waarschijnlijk niet door gaat heb je een goede reden om in eigen land op verkenning te gaan. Wat dacht je van Alkmaar? Voor buitenlandse toeristen is de kaasmarkt een bekende highlight, maar er zijn ook andere dingen te beleven.

Zelf moest ik er even over nadenken, toen de combinatie locatie en ethiek door de ideeën over een COVID-19-app volop in de schijnwerpers kwam te staan. Locatie-ethiek, wat is dat ook al weer? In de informele betekenis riekt het al snel naar dure gps-relatiegeschenken of voorkeursbehandelingen, die op locatie zijn gebaseerd. Mijn tweede associatie was snel gemaakt: een paar filosofen, die al wandelend voors en tegens over ‘juist handelen’ met betrekking tot locatie afwegen. De discussie gaat dan vooral over de informele spelregels, die we nog niet in wet of regelgeving hebben vastgelegd. Is er ook een plaats voor locatie-ethiek binnen het onderwijs?

Kunnen we ondanks de coronacrisis toch op vakantie deze zomer? Waar wel en niet? Welke grenzen kunnen we over? Wat zijn de gevolgen van reisbeperkingen voor ons en anderen? Geografie gaat over gebieden, grenzen en relaties. Het leert over grenzen heen kijken. Dat vereist wel enige training. Maar hoe train je dat?

Het Sloveense Velenje gold ooit als socialistische modelstad: modernisme en de tuinstad waren belangrijke uitgangspunten. Economisch leunde het stadje op twee grote sectoren: de mijnbouw en de productie van huishoudelijke artikelen. Ondanks de relatief goed gelukte overgang van socialisme naar kapitalisme maakt de stad zich nu zorgen. Het ontbreekt aan toekomstperspectief voor jongeren.

Atlas van een bezette stad

De jaren 1940-1945 hebben in Amsterdam vooral sporen nagelaten van deportaties, repressie en verzet, en van de hongerwinter. Minder van luchtbombardementen en grootschalige gevechtshandelingen op de grond, zoals in Rotterdam en in en rond Arnhem. De Atlas van een bezette stad. Amsterdam 1940-1945 koppelt gebeurtenissen en organisaties aan precieze plaatsen van handeling en adressen. Het past bij andere manieren van herinneren die nu in zwang zijn.

Hoe ingrijpend of ernstig sommige gebeurtenissen ook geweest zijn, vroeg of laat lijken ze uit het collectieve  geheugen te verdwijnen. Neem de Frans-Duitse oorlog (1870-1871), een korte, maar heftige botsing die meer dan 200.000 militairen en burgers het leven kostte. Nog veel meer mensen raakten gewond. Zoals altijd was de aanleiding ogenschijnlijk futiel en vormde de reeks gebeurtenissen die daarop volgde een complex en achteraf moeilijk te ontwarren krachtenspel, met fatale gevolgen.

Tussen 1682 en 1762 maakten de Fransen de dienst uit in ‘La Louisiane Française’, een uitgestrekt gebied tussen de Grote Meren en de Golf van Mexico (zie voor een kaartje Geografie september 2019). Na de Louisiana Purchase (1803) werd La Louisiane Française Amerikaans, inclusief het Franse suikerrietplantagebied in de huidige staat Louisiana. Franse kolonisten hadden het op slavernij gebaseerde plantage systeem geïmporteerd uit ‘hun’ West-Indische eilandbezittingen. De Amerikaanse agrarische elite nam de meeste Franse plantages over en breidde het feodale productiesysteem nog aanzienlijk uit, inclusief de import van grote aantallen tot slaaf gemaakten uit West-Afrika.

Relict van overstroming en verwaarlozing 

Van Alkmaar naar Den Helder is het zo’n 40 kilometer langs het Noordhollandsch Kanaal door een vlak landschap met kleine dorpjes. Namen als Burgervlotbrug, De Stolpen en ’t Zand zeggen veel over wat er te zien valt. Neem je ongeveer halverwege de afslag naar Callantsoog, dan beland je al snel in een levendig kustdorpje. De omvang van Callantsoog en het aantal toeristen en auto’s komen – vooral op een mooie dag – totaal niet met elkaar overeen.

Een eigentijdse blik

Vanwege het coronaregime verscheen De Bosatlas van de Tweede Wereldoorlog afgelopen maart in stilte. Noordhoff volstond met een drieregelig persbericht. Heel begrijpelijk, maar ook jammer, want de moderne blik op de oorlog verdient juist nu aandacht.