Waarom ontstaan er ook stratovulkanen als de ene oceanische plaat onder een andere duikt? Daar is het magma toch niet zo stroperig als onder een continentale plaat?

Op 10 juli 2023 begon opnieuw een eruptie op het IJslandse schiereiland Reykjanes, nabij Fagradalsfjall (een berg) en Geldingadalir (een dal). De nieuwe uitbarsting volgt op de vorige in dit gebied, in augustus 2022, toen er een kleine drie weken lang magma uitstroomde, en vooral op de grote uitbarsting van daarvoor, toen er zes maanden lang (van maart tot september) lava uitstroomde en het landschap ter plekke een heel ander aanzien gaf. Dat was tot dan toe zoals op veel plaatsen op IJsland bedekt met een groen mostapijt. In de loop van een half jaar veranderde het Geldingadalir in een zwarte woestenij van nauwelijks gestolde basalt.

Als onderduikende platen diep in de aardmantel smelten, dan moet er op die diepte toch overál gesmolten gesteente zijn en magma opstijgen? Waarom zijn er dan niet overal op aarde vulkanen? 

Deze keer geen strikt geologische vraag, maar wel aardwetenschappelijk, over de richting van tropische cyclonen. Die lijkt tegendraads.

In de herziene eindtermen vwo van het examenprogramma staat dat eigenlijk alle plaatbeweging te verklaren is door ridge push en slab pull. Mantelconvectie heeft als verklaring afgedaan (zie ook Geografie maart en april 2021).  Waarom staat mantelconvectie (als ‘convectiestromen’) dan toch óók genoemd?

Geoloog Mathijs Booden beantwoordt vragen uit de klas en ruimt misverstanden uit de weg. Deze week: Waarom ontstaat bij uiteen wijkende oceanische platen een rug op de breuklijn en bij uiteen wijkende continentale platen een slenk?

Al ruim tien jaar doet de term powerful disciplinary knowledge de ronde, vrij vertaald ‘krachtige vakkennis’. Wat bepaalde vakkennis precies krachtig maakt, is natuurlijk de vraag, maar de gedachte is dat sommige kennis van zo’n kwaliteit is dat iedereen daar toegang toe hoort te hebben. Ook bij aardrijkskunde

Fysische geografie bestaat voor veel leerlingen uit een boel begrippen, modellen en diagrammen die ze vaak moeilijk kunnen relateren aan hun eigen belevingswereld. De  besproken verschijnselen zijn bijvoorbeeld te groot, voltrekken zich te langzaam, of zijn simpelweg onzichtbaar, omdat ze diep in de aarde plaatsvinden. Dat maakt het soms lastig fysisch geografische onderwerpen te doceren op een niveau voorbij reproductie. Maar dat hoeft niet.

Alert op kleurenblindheid bij AK

Ongeveer 1 op de 24 leerlingen heeft een vorm van kleurenblindheid. Bij aardrijkskunde doet dat ertoe. We werken immers met allerlei kaarten, diagrammen en ook fysieke objecten zoals stenen en bodemmonsters, waar kleuren cruciaal kunnen zijn.

Op 4 december 2021 kwam de Semeru op Java tot een verwoestende uitbarsting. Er kwamen lahars en pyroclastische stromen van de vulkaan af die duizenden woningen verwoestten. Minstens 57 mensen vonden de dood. Waarom schoot het hazard management deze keer zo tekort? Het antwoord ligt in de aanleiding voor de uitbarsting: zeer zware regenval. De hydrologische kringloop speelt een grotere rol in het triggeren van vulkaanuitbarstingen dan je misschien zou denken.