Sinds 2004 bespreken we in deze rubriek aspecten van de EU als geografische puzzel. We sluiten hier af met de grote veranderingen in de Unie van de afgelopen zeventien jaar en de groeiende aandacht in de media. Een vaste rubriek in Geografie is misschien minder nodig, maar de Europese kwestie is nog lang niet beslecht.

De Nederlandse herdenking van de Tweede Wereldoorlog ligt vast in tijd (10 mei 1940 – 5 mei 1945) en ruimte (eigen land). Niet alle oorlogsherinneringen passen in dat stramien – zeker niet die van Indische Nederlanders.

De Europese Green Deal gericht op duurzaamheid omvat een reeks voornemens op allerlei beleidsterreinen, van landbouw tot stedelijke ontwikkeling. Ook het financiële pakket voor pandemiebeleid is eraan gekoppeld. Zo wordt het initiatief onderdeel van een veel bredere deal voor Europese samenwerking en nieuw elan.

Nieuwe lente of herhaling van zetten?

‘De mensen van Wit-Rusland moeten in alle vrijheid zelf hun eigen toekomst kunnen bepalen. Ze zijn geen pionnen op het schaakbord van een ander’, zei Ursula von der Leyen in haar State of the Union-toespraak op 16 september 2020. Mooie woorden van de voorzitter van de Europese Commissie, maar hoeveel ruimte is er? En wat wil de bevolking in het land zelf daarmee?

Tussen gesloten landsgrenzen en Europese herstelfondsen

In de eerste weken dat de pandemie zich over Europa verbreidt, is alle aandacht op eigen land gericht. EU-lidstaten sluiten grenzen, kapen maskers en beademingsapparaten voor elkaars neus weg en Nederland ruziet met Italië over eurobonds. Waar bleef de EU?

Atlas van een bezette stad

De jaren 1940-1945 hebben in Amsterdam vooral sporen nagelaten van deportaties, repressie en verzet, en van de hongerwinter. Minder van luchtbombardementen en grootschalige gevechtshandelingen op de grond, zoals in Rotterdam en in en rond Arnhem. De Atlas van een bezette stad. Amsterdam 1940-1945 koppelt gebeurtenissen en organisaties aan precieze plaatsen van handeling en adressen. Het past bij andere manieren van herinneren die nu in zwang zijn.

Met het vertrek van de Britten, en het groeiende economische en strategische belang van het Noordpoolgebied heeft Nederland steeds meer oog voor de Noordkant van Europa, waar het nieuwe bondgenoten zoekt en vindt. Over welke landen hebben we het precies en wat is hun rol in de Europese samenwerking? 

Onlangs verscheen Adults in the Room, een film van de Frans-Griekse regisseur Costa-Gavras over het korte ministerschap van Yanis Varoufakis in 2015. De film biedt een zeldzame inkijk in de Griekse tragedie tijdens de Eurocrisis, net als de autobiografie waarop de film is gebaseerd. 

Op de weigering van de Braziliaanse president Bolsonaro om op te treden tegen de ontbossing in het Amazoneregenwoud was veel kritiek. Ook van de Europese leiders, met de Franse president Macron voorop. Maar geven ze zelf het goede voorbeeld? EU-lidstaat Frankrijk heeft immers een stukje Amazonië in bezit. 

Sinds het verdrag van Lissabon (2009) heeft het Europees Parlement meer invloed op de benoeming van de Europese Commissie. De Commissie-Juncker (2014-2019) was de eerste die volgens de nieuwe regels werd benoemd. Nu haar mandaat afloopt, is het tijd de balans op te maken.