Bevlogen en gretig op de KNAG-Onderwijsdag

Wat houdt aardrijkskundeleraren vandaag de dag bezig en waar halen ze hun inspiratie vandaan? Wat hebben ze zien veranderen en waar kan het volgens hen beter? Een openhartig gesprek met collega’s uit het hele land. 

Continuüm of kloof?

In de jaren 1970 ontwikkelde agrarische geografie zich tot rurale geografie, omdat het platteland steeds minder boerenland werd. De aandacht verschoof naar immateriële ‘beelden van het platteland’, die een hoofdrol spelen in ‘de kloof’ tussen stad en platteland die rondzingt in politiek en media. Hoog tijd deze te dichten met hernieuwde aandacht voor feitelijke ontwikkelingen op het platteland.

De geografische bril van het PBL

De grote leefomgevingsopgaven waarvoor Nederland staat – klimaatverandering,  energietransitie, spanning tussen landbouw en natuur – komen voor een groot deel samen in de ruimte. Bij het Planbureau voor de Leefomgeving is de ‘geografische bril’ daarom onontbeerlijk. Hoeveel geografen werken er eigenlijk bij het PBL? En wat zijn hun achtergronden, motieven en werkvelden? Een kleine verkenning.

In 2003 werd het 130-jarig bestaan van het KNAG gevierd met een groots opgezette tentoonstelling in het Tropenmuseum en een meer dan 380 pagina’s dikke catalogus, In kaart gebracht met kapmes en kompas. Met het Koninklijk Nederlands Aardrijkskundig Genootschap op expeditie tussen 1873 en 1960. Het boek vertelt over de tientallen expedities waarbij het KNAG betrokken was, vooral naar Indonesië en Suriname, en toont afbeeldingen van de naar Nederland meegenomen en tentoongestelde etnografische voorwerpen. Het Ten geleide vermeldt dat ‘men slechts bewondering [kan] hebben voor al die mensen die, misschien gedreven door de hang naar avontuur, met grote inzet en moed de kennis over het aardrijk op verschillende plaatsen op de aardbol hebben vergroot’.

Leerlingen aan het woord over aardrijkskunde 

Over het leven van middelbare scholieren zijn veel boeiende geografische vragen te stellen, bijvoorbeeld over hun ruimtelijk gedrag in de eigen leefomgeving. Maar leven er ook geografische vragen bij scholieren zelf? Hoe denken zij anno 2023 over de wereld? En wat is hun beeld bij het vak aardrijkskunde?

Van hobbyisme naar professionalisme

Een proefschrift schrijven is al lang niet meer eenzaam zwoegen aan een zelfgekozen onderwerp. Onderzoek gebeurt nu in teamverband, met deadlines en tussentijdse beoordelingen.

Van digitale kaartenmaker naar informatiemakelaar

De toepassing van Geografische Informatiesystemen is de laatste twintig jaar razendsnel toegenomen. Vijf bevlogen experts leggen aan de hand van praktische voorbeelden uit dat GIS kosten kan besparen, maar ook de wereld beter kan maken. Je bent pas een goede  informatiemakelaar als ruimtelijk denken in je dna zit.

In 1873, oprichtingsjaar van het KNAG, waren er geen universitair opgeleide geografen in Nederland. Die kwamen er pas nadat in 1877 C.M. Kan, leraar op een hbs in Utrecht en medeoprichter en secretaris van het KNAG, in Amsterdam werd benoemd tot hoogleraar geografie, na lobbywerk van het genootschap. In 1908 kreeg ook de universiteit in Utrecht professoren in de sociale en fysische geografie. Het waren aanvankelijk bijvakken; pas in 1922 werden ze volwaardige universitaire opleidingen in Amsterdam en Utrecht. Na de Tweede Wereldoorlog kwamen er ook geografische leerstoelen in Groningen, Nijmegen en aan de Vrije Universiteit in Amsterdam (tot 1986).

Als je docenten vraagt naar de grootste verandering in het aardrijkskundeonderwijs van de afgelopen jaren, noemen ze digitalisering en geo-ict vaak als eerste. De introductie en diffusie van geo-ict gingen echter met horten en stoten, en nog steeds zijn er uitdagingen.

In de KNAG-collectie bevinden zich drie kaarten uit 1873 over de Maxwell [Land] Grant in New Mexico. Het gaat om een geologische kaart, een landbouwkaart en een kaart van geplande spoorwegverbindingen. Wat is het verhaal erachter?